Topkapı sarayında Revan ve Bağdat köşkleri

Abstract

Topkapı Sarayının IV. Avlusunda yer alan Sofa-i Hümayun'a IV. Murat'ın Revan ve Bağdat seferleri anısına yaptırdığı köşkler bu çalışmanın inceleme konusu olup, bu yapılarla ilişkili görülen mimari ve tarihi olgular da araştırma kapsamına alınmıştır. Fatih Sultan Mehmet'ten XIX. yüzyıl ortalarına kadar Osmanlıların devlet külliyesi olan Topkapı Sarayının, belli bir sistematiğin dışında, padişahların bireysel iradeleriyle yaptırmış olduğu binalardan müteşekkil olduğu ve sarayı oluşturan temel mekan biriminin odalar olduğu düşünülürse, köşklerin Topkapı Sarayı için ne denli önemli birer mimari eleman olduğu anlaşılabilir. Bu anlamda sarayın en özel avlusu sayılan Sofa-i Hümayun ve IV. Murat ile I. İbrahim devrinde köklü bir yapılanmaya tabi tutulan IV. Avlu, araştırma kapsamında özel olarak ele alınmıştır. Araştırma konusunu oluşturan her iki yapının da birer köşk olarak yaptırılmış olması, bu yapı tipinin de ayrı olarak incelenmesini gerektirmiş ve köşkün bir mimari biçim olarak İslam ve Osmanlı kültüründeki yeri irdelenmiştir. Araştırma sürecinde köşklerin banisi olan IV. Murad'ın kendisi ve bunların yapıldığı dönem de ayrı olarak incelenmiştir. Bu anlamda köşklerin mekansal ve dekoratif özelliklerini var eden kültürel sebepler araştırılırken devrin edebi imgelerinden de faydalanılmıştır. Tez kapsamında edebi kaynaklar dönemlerinin rengini yansıtan birer tarihi veri olarak kabul edilerek, yaklaşım biçimleri açıklanmaya çalışılmıştır. Bu kaynaklardan yola çıkılarak öncelikle her iki köşkün genel mimari ve bezeme özellikleri, kullanım biçimleri ve mimarı üzerinde durulmuş ardından da yapıların birbirlerinden ayrı olarak işlev, mekan analizi ve dekorasyon anlayışları üzerinde durularak, Revan ve Bağdat köşklerini betimleyecek tüm veriler kullanılmaya çalışılmıştır. Ayrıca ilk olarak bu araştırma kapsamında Revan Köşkünün bodrum katının rölövesi belgelenerek, köşkün kullanımına dair yeni bir bulgu ortaya konmuştur.

The purpose of this research is to study the kiosks, that IV. Murat had founded in Sofa-i Hümayun of IV. Court in Topkapi Palace, as the memorials for his Revan and Baghdad campaigns, and also to deal with the related architectural and historical events. Topkapi Palace, the state complex of Ottomans from the period of II. Mehmet to the middle of XIX. century, was articulated by the individual orders of sultans, not within a definite systematics, and the rooms had been the basic space units of the palace. So that, it can be understood how important the kiosks are as architectural elements for Topkapi Palace. In this case, Sofa-i Hümayun where is said to be the most special court of palace and IV. Court where was radically constructed in the rules of IV. Murat and I. Ibrahim, was dealt with specially in this study. Being these buildings were founded as a kiok each, required this building type to be studied seperately and the location of kiosk in Islamic and Ottoman culture is examined. In the research period, IV. Murat, the founder of these kiosk and the period when this buildings were builded is also seperateley studied. In this case, while the cultural reasons realizing the space and decorative properties of the kiosks are being researched, the literal images of that period are dealt, too. In the extension of study, the literal sources are considered as the historical datums that reflecting the color of their era and so the manner of approaches is tried to be understood After dealing with these supplies, architectural, decorative and functional properties and architect of these kiosk are examined generally. And then the function, space analysis and decoration styles of each kiosk are identified, seperately. So, all of the datums to be described Revan and Baghdad kiosks, are tried to be used. In addition, the drawing of two cellars of Revan Kiosk is documented within this research, for the first time and a new invention related the way of this kiosk's use, is declaimed.