Kimyasal tanker gemilerinde tank yıkama operasyonlarının entegrasyonu

Abstract

Kimyasal tankerlerde gerçekleştirilen tank temizleme operasyonları, deniz ekosistemlerine, liman tesislerine ve kıyı topluluklarına yönelik ciddi çevresel ve operasyonel riskler taşımaktadır. Bu operasyonlar sırasında meydana gelebilecek sızıntı ve dökülmeler, çevre kirliliğine yol açarak insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere ve biyolojik çeşitliliğin zarar görmesine neden olabilir. Bu çalışma, denizcilik sektöründeki bu kritik operasyonel sürecin risklerini değerlendirmek ve güvenliği artırmaya yönelik stratejiler geliştirmek amacıyla yürütülmüştür. Bu bağlamda, Bayes Ağları (BN) ve Bow-Tie tabanlı Bulanık Bayes Ağları (BT-FBN) metodolojisi kullanılarak, tank temizleme operasyonlarındaki insan hatası, ekipman arızaları ve çevresel faktörler gibi unsurlar üzerine dinamik bir risk değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir ve bunun sonuçunda entegre sistem tasarlanarak değerledirmesi yapılmıştır. Çalışmanın temel amacı, kimyasal tanker operasyonlarındaki Bütünlük Kaybı (Loss of Containment, LoC) olaylarının meydana gelme riskini azaltmak ve bu olaylardan kaynaklanan dökülme ve çevresel zararları önlemektir. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) ve diğer denizcilik otoriteleri tarafından yayınlanan düzenlemelere rağmen, 490 deniz kazasının %8.57'sinin tank temizleme operasyonları ile doğrudan bağlantılı olduğu belirlenmiştir. Bu veriler ışığında, operasyonların riskli doğasını daha iyi anlamak ve bu riskleri azaltmak amacıyla dinamik bir analiz yapılmıştır. Riskin zamanla nasıl değiştiğini gözlemlemek için dört aylık bir süre boyunca gerçek bir kimyasal tanker modeli kullanılarak yapılan bu analiz, özellikle insan hatası ve ekipman arızalarının operasyonel güvenlik üzerindeki etkilerini derinlemesine inceleyerek ortaya bu eksiklikleri minmize edici otamasyon sistemleri entegre bir sistem kurulmuştur. Entegre tank yıkama sisteminin mimarisi ve adımları tek tek ele alınarak sistemin kazanım ve zorluklarından bahsedilmiştir. Dinamik risk değerlendirmesinde, LoC riskinin zamanla sürekli bir artış gösterdiğini ortaya koymuştur. 2022'nin ilk çeyreğinde gerçekleştirilen tank temizleme operasyonları sırasında LoC riskinin birinci ayda %4.33, ikinci ayda %6.57, üçüncü ayda %8.74 ve dördüncü ayda %11.86'ya kadar yükseldiği tespit edilmiştir. Bu artış, operasyonlarda manuel sistemlerin kullanımının insan hatası ve ekipman arızaları kaynaklı risklerin zamanla daha belirgin hale gelmesine yol açtığını göstermektedir. Bulgular ayrıca, insan hatası ve yönetim başarısızlığı (IE4) gibi faktörlerin, LoC riskine en büyük katkıyı sağladığını ortaya koymuş, ekipman arızalarının (IE1) ise zamanla insan hatalarının etkisi altında kaldığını ve arıza oranlarının daha düşük bir ivme ile arttığını göstermiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda, insan hatasının operasyonel süreçler üzerindeki etkisinin azalmadığı, aksine zamanla arttığı görülmüştür. Özellikle "personel sorunları" ve "dış baskılar" gibi değişkenlerin, insan hatasının meydana gelme olasılığını artırdığı ve bu hataların operasyonel aksaklıklara yol açtığı saptanmıştır. Bu durum, denizcilik operasyonlarında, özellikle izole çalışma koşullarında personel psikolojisinin ve iş yükünün operasyonel güvenlik üzerindeki doğrudan etkisini gözler önüne sermektedir. Aynı şekilde, ekipman arızalarının artan çalışma saatleri ile paralel olarak arttığı ve manuel valflerin (BE11) en yüksek arıza oranına sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu tür arızaların operasyonel süreçlerde büyük aksamalara neden olabileceği ve tank temizleme işlemleri sırasında güvenliği tehdit ettiği belirtilmiştir. Bu bulgulara dayanarak, tank temizleme operasyonlarında riskleri azaltmak için çeşitli stratejiler önerilmiştir. Manuel valf operasyonları gibi kritik noktalarda iş başı eğitimlerinin artırılması ve çalışanlara düzenli uyarılar yapılması önerilmektedir. Uzaktan kumanda valflerinin (BE12) düzenli bakımının yapılması ve operasyonel süreçlerin daha güvenli bir şekilde yürütülmesi amacıyla kargo kontrol odasında yapılan yanlış valf açma/kapama hatalarının önlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, ekipman yıpranmaları ve deformasyonlarına karşı düzenli bakım prosedürlerinin uygulanması, operasyonların kesintisiz ve güvenli bir şekilde devam etmesini sağlayacaktır. Bu çalışmada geliştirilen dinamik risk analizi, yalnızca tank temizleme operasyonlarındaki riskleri anlamakla kalmayıp, bu risklerin zamanla nasıl değiştiğini de gözler önüne sermektedir. Bayes Ağları ve BT-FBN metodolojisi, dinamik değişkenlikleri dikkate alarak risklerin daha doğru bir şekilde değerlendirilmesine olanak tanımış ve sızıntı risklerinin azaltılması için hedeflenmiş stratejilerin geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. LoC olaylarına karşı önlem almanın, çevresel zararları azaltma ve operasyonel süreçleri optimize etme açısından büyük öneme sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Dinamik risk değerlendirmesi sonucunda tank temizleme operasyonlarında entegre otomasyon sistemlerinin uygulanmasının, insan hatası ve ekipman arızalarından kaynaklanan riskleri büyük ölçüde azaltabileceği gösterilmiştir. ETYOS sisteminin konspeti oluşturularak sistem süreçlerine değinilmiştir. Otomasyon sistemleri, operasyonel süreçleri izleyip kontrol ederek, insan müdahalesini minimuma indirmekte ve bu sayede hataların önüne geçmektedir. Gerçek zamanlı veri toplama ve analiz yetenekleri sayesinde operasyonların daha güvenli ve verimli bir şekilde yürütülmesi sağlanmakta, çevresel riskler en aza indirilmektedir. Gelecekte yapılacak çalışmalar, yapay zekâ ve otomasyon teknolojilerinin entegrasyonu ile bu tür operasyonlardan kaynaklanan kazaların daha da azaltılabileceğini göstermektedir. Bu çalışma, denizcilik sektöründe çevresel ve operasyonel güvenliği artırmaya yönelik önemli katkılar sunmakta ve bu alanda ilerlemeye olanak sağlamaktadır.