İstanbul deniz mekanları dönüşümlerinin kolektif bellek bakışıyla incelenmesi: Florya Kıyısı örneği

Abstract

Toplumlar; olay ve olguları ortak bir bağ ve aidiyetlikle beraber hatırlarlar. Kolektif belleğin kurulumunu sağlayan bu bağlar kent içinde de mekânlar üzerinden bellek kodlarının da oluşmasını sağlar. Bellek kodlamaları mekânlar üzerinden geçmişten günümüze aktarılırken eş zamanlı olarak mekânlar kentin getirdiği dinamiklerle beraber değişmeye devam edebilmektedir. Peki dönüşen bu mekânlar kolektif bellekte nasıl yer edinmektedir? Bu araştırma, kamusal alanlarda dönüşen mekanların kolektif bellek perspektifinde toplumda nasıl kodlandığını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Kolektif belleği oluşturan bileşenlerin, mekâna dair ne gibi kodlamalara potansiyeller verebileceğini kavramsal bir çerçevede irdeleyip, dönüşen mekânlarda ise bu kolektif bellek kodlarının irdelenmesini hedeflemektedir. Bu araştırma amaçları doğrultusunda, üretilen bu çalışmada şu soruların cevabı aranmaktadır: kent içi dinamiklerden ötürü dönüşmüş olan kamusal mekânlar kolektif bellekte nasıl kodlanır? Kolektif bellek içerisinde bulunan mekâna ait bellek kodlamaları nasıl okunabilir? Dönüşen kamusal mekânlarda bulunan bellek kodları hangi yöntemlerle çözümlenebilir? Bu bağlamda çalışma alanı olarak İstanbul'da bulunan kamusal deniz mekânları belirlenmiştir. Kent içinde dönüşen pratiklerden ötürü İstanbul'da bulunan kamusal deniz mekânları da dönüşmüştür. Deniz hamamlarıyla başlayan, daha sonra plaj alanlarına dönüşümüyle kente başka bir bağ kurma potansiyeli sağlayan deniz mekânları bu sebeple kolektif bellek perspektifinde incelenmeye değer görülmüştür. Araştırmanın giriş bölümünde, araştırma problemi, amaç ve yöntemleri sunulmaktadır. İkinci bölümde ise ulusal ve uluslararası literatür araştırmasıyla temel kavramlar anlaşılmaya çalışılacaktır. Bu temel kavramlarla beraber kolektif bellek içerisinde bulunan bellek kodlamaları da bu bölümde tanımlanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın üçüncü bölümünde İstanbul'da dönüşen deniz mekânları hakkında kolektif bellek kodları aracılığıyla bütünsel bir bakış açısıyla bilgi verilmektedir. Araştırmanın dördüncü bölümünde ise araştırma sorularına cevap bulmak amacıyla dönüşen deniz mekânlarında bellek kodlamalarına ait deşifreler yapılmaktadır. Bu bölümde Florya deniz mekânları detaylı olarak incelenmektedir. Araştırmanın son bölümünde ise dönüşen kamusal alanların kolektif bellek perspektifinde hangi söylemlere potansiyel sağlayabileceği üzerine tartışmalar geliştirilmiştir. Araştırma yöntemi olarak içerik analizi kullanılmıştır. Mekânın barındırdığı kolektif bellek kodlarını araştırmayı amaçlayan çalışma için arşiv taramalarından, basılı medya ve sosyal medya taramalarından, metinsel anlatılardan, görsel anlatılardan, otobiyografik anlatılardan yararlanılmış ve mekânlara ait yazılı, görsel ve medya verileri toplanmıştır. Bu verilerin derlenmesi amacıyla ise önce içerik sökümü yapılmış ardından içeriklerin içerisinde barındırdığı söylemler irdelenmiştir. Verilerin toplanıp incelenmesi sonucunda; İstanbul'un deniz mekanları ve Florya bölgesindeki kamusal kullanımın nasıl dönüştüğü ve bu mekânsal dönüşümün toplum hafızasında nasıl yer bulduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Araştırma sonucunda; mekanlar hatırlanırken mekânın mimari kurgusu kadar orada yaşanılan gündelik hayat pratiklerinin ve mekânsal kimlik ögelerinin de önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Mekanlara ait bellek kodlarını ise temsil ve anlatı araçları aracılığı ile anlayabilmekteyiz. İstanbul'daki deniz mekanlarına baktığımızda; kentte yaşanılan değişimlerin, İstanbul deniz mekanlarının dönüşümüne etkili olduğu görülmüştür. İstanbul'da deniz hamamları önce plaj mekanlarına dönüşmüş, ardından plaj mekanları kent içinde kaybolmuştur. Diğer bir sonuç olarak ise, İstanbul deniz mekânlarının kolektif bellekte çağdaş ve modern bir hayatın temsili olarak yer aldığı anlaşılmıştır. Florya'da ise İstanbul genelinde olduğu gibi; deniz mekanları modern bir hayatın göstergesi olarak kolektif bellekte hatırlanmaktadır. Atatürk Deniz Köşkü ve Haylayf, Güneş, Belediye plajları Florya deniz mekanlarında hatırlanan mekânsal kimlik ögeleri olmuştur. Günümüz de ise Florya'ya ait kamusal mekânlar dönüşüme uğramıştır. Atatürk Deniz Köşkü ve civarı bölgenin kullanım yoğunluğu azalmıştır ve İBB Sosyal Tesisleri ve etrafındaki bölge yeni odak noktası haline gelmiştir.