Mimarlıkta yapı ve yapım teknolojileri (MYYT) eğitimine yönelik bir yaklaşım ve eğitim materyali önerisi: Detayın üretici dönüşümsel dilbilgisi

Abstract

Geçmişten günümüze Mimarlıkta Yapı ve Yapım Teknolojileri (MYYT) alanı, farklı biçim ve bakış açılarıyla olsa da mimarlık mesleğinin hem eğitimi hem de pratiğinin ayrılmaz bir parçası olarak görülmüş, tasarım düşüncesinin gerçekleşmesi yolunda kazanılması gereken en temel bilgi ve becerilerinden bir olmuştur. Sanayi Devrimi ve 2. Dünya Savaşı, insanların ihtiyaç ve isteklerindeki hızlı değişimi beraberinde getirmiş ve bu durum bilim ve teknolojide de aynı ivmede artan bir gelişmeye sebep olmuştur. Mimarlık pratiğinde de yankı bulan bu gelişmeler, yeni malzemeler, yeni üretim teknolojileri ve üretimdeki hız ihtiyacı, tasarıma ve üretime bakışı köklü bir biçimde değiştirmiştir. Bu değişimin bir yansıması olarak da bulunduğumuz çağda hızla gelişen ve değişen teknolojinin malzeme ve yapım teknolojilerine etkisi, detay ve detaylandırma sürecini, mimarlık eğitimi ve pratiği içerisinde tasarımdan uygulamaya geçişte önemli bir rota olma gerçeğini daha da kritik bir konuma getirmektedir. Mimarlıkta Yapı ve Yapım Teknolojileri (MYYT) eğitimi kapsamında ele alınan detay ve detaylandırma konusunun mevcut eğitim uygulamalarında ve bu alana yönelik literatürde bir takım problemler söz konusudur. Bu problemlerden ilki, mimarlık eğitiminde MYYT alt-alanının tasarım stüdyosu ile olan ilişkisinin zayıflamasıdır. Özellikle detay çözümleme sürecinin, tasarım sürecinin bir kolu olarak sayılmamasının ve bu konunun mimarlık eğitimi içerisindeki "servis dersleri" kapsamında görülmesinin bu zayıflamanın bir yansıması olduğu düşünülmektedir. MYYT alt-alanının eğitimine yönelik ikinci önemli problem ise mevcut eğitim uygulamalarında gözlemlenen MYYT alt-alanına yönelik eğitim içeriği ve bilginin ele alınış düzeyindeki çeşitlilik ve bu çeşitliliğin kontrolsüzlüğüdür. Bunun yanı sıra detay bilgisi ve detaylandırma sürecine yönelik eğitimin önemli adımlarından biri olan mevcut detayların okunması, çözümlenmesi ve sistematik analizine, eğitim sürecinde yeterince yer verilmemesi ve eğitimin bu düzeyine yönelik güncel, bilimsel çalışmaların eksikliği de eğitimin içeriğine yönelik önemli bir diğer sorundur. Tüm bunlarla birlikte MYYT eğitimine yönelik literatür de oldukça sınırlı başlıklar ekseninde sürdürülmekte olduğu, yenilikçi ve radikal yaklaşımlara sıklıkla rastlanılanamadığını söylemek mümkündür. Bu çalışmanın amacı MYYT eğitiminin güncel uygulamalarında ve bu alana yönelik literatürde ortaya çıkan problemlerden biri olan detay bilgisi ve detaylandırma sürecinde mevcut detayların okunması, çözümlenmesi ve sistematik analizi konusuna yeterince önem atfedilmemesi ve bu konuya yönelik güncel bilimsel çalışma ve uygulamaların yeterince yapılmaması konusuna çözüm bulmaya yönelik bir adım atmaktır. Çalışma kapsamında öncelikle MYYT eğitiminin mevcut durumuna ışık tutabilmek amacıyla, nicel ve nitel özelliklerini ortaya koymak hedeflenmiştir. Çalışmanın devamında ise elde edilen bu veriler ışığında, MYYT eğitimi dahilindeki detay ve detaylandırma sürecine yönelik, eğitimin farklı düzeylerinde kullanılabilecek, özgün ve sistematik bir yaklaşım ortaya koymak, böylelikle mimarlık eğitimi içerisinde detay konusunun ele alınmasına yönelik farklı bir perspektif sunarak, öğrencilerin başarı, ilgi ve motivasyonlarında bir artış sağlamak amaçlanmaktadır. Bu tez çalışmasının kapsamını, mimarlık lisans eğitimi içerisindeki uzmanlık alanlarının en önemlilerinden biri olan Mimarlıkta Yapı ve Yapım Teknolojileri (MYYT) alt-alanı ve bu alan dâhilinde ele alınan mimari yapı elemanlarının detayları ve detaylandırma süreçleri olarak tanımlamak mümkündür. Bir mimari yapı elemanının detayı dendiğinde akla nokta detayları, sistem detayları vb. farklı kavramlar gelebilmektedir. Ancak bu çalışmanın odağını oluşturan detay bölgesi, elemanın sürekli ve katmanlı bir yapıya sahip olan ve mimari yapı elemanının tipik özellik gösteren bölgesi olan "tipik bölge detaylarıdır". Araştırmanın yöntemi, öğretim tasarımı (instructional design) bakış açısıyla geliştirilmiştir. Araştırma, analojik akıl yürütme (analogical reasoning) yaklaşımı kullanılan ampirik bir çalışmadır. Çalışmada öncelikle dil bilimi ve mimarlık arasındaki ilişkiye dayalı olarak çizilen bir kuramsal çerçeve kapsamında, tümce ile mimari tipik bölge detayı arasında bir benzetime dayanan sistematik bir mimari detay yaklaşımı oluşturulmuştur. Yaklaşım, Noam Chomsky'nin Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (ÜDD) kuramı kapsamında açıklanan tümcenin yapısını kaynak olarak kabul edip, hedef olarak belirlenen tipik bölge detayının yapısının, analojik akıl yürütme stratejisiyle açıklanması şeklinde geliştirilmiştir. Geliştirilen detay yaklaşımı Detayın Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (DÜDD) olarak adlandırılmıştır. Çalışmanın devamında geliştirilmiş olan yaklaşımın temel modüllerinden oluşan, öğretim tasarımı (instructional design) modellerinden faydalanılarak Mimarlıkta Yapı ve Yapım Teknolojileri (MYYT) eğitiminde kullanılmak üzere bir eğitim materyali tasarlanmış ve bu materyalin uygulamalı olarak denenmesi ile kullanılabilirliğinin test edilmesine karar verilmiştir. Bu doğrultuda, DÜDD Tipik Bölge Detay Analiz Aracı olarak adlandırılan eğitim materyalinin hedef ve öğrenim çıktıları tanımlanmış ve materyalin dokümanları görsel anlatıma uygun olarak üretilmiştir. Hem materyalin, hem de deneme prosedürünün geliştirilmesinde pilot uygulamalardan (denemelerden) faydalanılmıştır. Detayın Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (DÜDD) yaklaşımının mimarlık eğitiminde bir uygulaması olan DÜDD Tipik Bölge Detay Analiz Aracı adlı eğitim materyalinin kullanılabilirliğinin test edilmesinde yarı-deneme (quasi-experiment) modeli kapsamındaki "öntest-sontest tek grup" deseni kullanılmıştır. Uygulamalar sonucu elde edilen çıktılar, yapısal hizalama (constructive aligning) yaklaşımı doğrultusunda değerlendirilmiştir. Tez kapsamında literatür taraması, web taraması, deneysel uygulama ve anket veri toplama tekniklerinden faydalanılmıştır. Tez çalışmasının ilk çıktısı Detayın Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (DÜDD) yaklaşımı olarak adlandırılmış olan özgün ve sistematik bir detay / detaylandırma yaklaşımıdır. Bu yaklaşım MYYT eğitimi kapsamındaki detay konusu içerisinde teorik bilgi sunumu, var olan detayları analiz edebilme ve detay geliştirebilme becerisi kazanımlarına yönelik olarak tasarlanmıştır. Detayın Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (DÜDD) yaklaşımı, Noam Chomsky tarafından ilk olarak 1957 yılında ortaya konan ve tümcelerin yapısını ve bu yapıyı oluşturan kuralları matematiksel bir mantıkla açıklayan Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (ÜDD) kuramı çerçevesinde geliştirilmiştir. Geliştirilen bu özgün yaklaşım içerisinde detay geliştirme süreci bir dil olarak değerlendirilmiş olup, bu dilin yapılarını ve kurallarını düzenleyen bir "dilbilgisi" ortaya konmuştur. Yaklaşım kapsamında tipik bölge detayları, sentaktik bir biçimde ele alınmış ve detayı oluşturan bileşenlere yönelik özgün bir yapısal bileşen sınıflandırması, detayın taban yapıları ve derin yapıları geliştirilmiştir. Daha sonra ortaya konan bu yaklaşımın MYYT eğitiminde kullanılabilmesine yönelik yaklaşımın temel modüllerini, bu modüller içerinde ele alınabilecek konuları ve bu konuların eğitimde ele alınma amaç ve düzeylerini tanımlayan temel bir eğitim çerçevesi çizilmiştir. Çalışmanın ikinci çıktısı ise Detayın Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (DÜDD) yaklaşımının temel modüllerinden faydalanılarak geliştirilmiş bir MYYT eğitim materyali olan DÜDD Tipik Bölge Detayı Analiz Aracıdır. Mevcut tipik bölge detaylarının analizine yönelik bir eğitim destek aracı olan bu eğitim materyali, adından da anlaşılabileceği gibi, detay ve detaylandırma sürecine yönelik eğitim kapsamında, var olan detayların bileşenlerinin ve bu bileşenlerin birbirleri ile olan konumsal ilişkilerinin irdelenmesini hususunda öğrencilere ve eğitmenlere yardımcı olmayı hedeflemektedir. Geliştirilmiş olan Detayın Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (DÜDD) yaklaşımının ilgili modülleri, analiz aracının içeriğinde lisans eğitimine uygun ölçüde basitleştirilerek ve grafik bir anlatım seçilerek kullanılmıştır. Araç, gerçekleştirilecek adımların açıklandığı bir akış şeması, bir analiz altlığı ve model içerisinde geliştirilmiş olan yapısal bileşen sınıflandırmasının grafik bir anlatımından oluşmaktadır. Çalışma kapsamında bu eğitim materyalinin MYYT eğitiminde kullanımı uygulamalı olarak test edilebilmiş, böylelikle hem genelde yaklaşıma, hem de özelde analiz aracının mimarlık eğitimi dahilinde kullanılabilirliğine yönelik bulgular elde etmek mümkün olmuştur. DÜDD Tipik Bölge Detay Analiz Aracının kullanılabilirliğinin değerlendirilmesine yönelik gerçekleştirilen uygulamalar, gönüllü beş lisans öğrencisinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara yönelik her uygulama ayrı zamanlarda, bireysel olarak yapılmıştır. Uygulamalar, herhangi bir müdahalede bulunmadan, katılımcıların daha önceden sahip oldukları bilgi, deneyim ve becerilerine dayalı bireysel yaklaşımları ile gerçekleştirdikleri detay analiz çalışması ile DÜDD Detay Analiz Aracı'nı kullanarak gerçekleştirdikleri detay analiz çalışmasının karşılaştırılması şeklinde düzenlenmiştir. Uygulamalar iki başlık altında analiz edilmiştir. İlk olarak süreç sonucu elde edilen çıktılar değerlendirilmiş ve araştırmacının sürece yönelik notları da değerlendirmeye dâhil edilerek elde edilen sonuçların doğruluğu, öğrencilerin süreçlere yönelik motivasyonları ve süreçte uyguladıkları yaklaşımların kullanım kolaylığına yönelik karşılaştırmalar yapılmıştır. İkinci bölümde ise katılımcılara sürecin başında ve sonunda uygulanan anketler değerlendirilmiştir. MYYT eğitimi içerisinde detay ve detaylandırma sürecine yönelik özgün ve sistematik bir yaklaşım geliştirerek öğrencilerin bu konuya yönelik bilgi, beceri ve motivasyonlarında olumlu etki elde etmeyi hedefleyen bu çalışma kapsamında yapılan deneysel uygulamalar hem yaklaşımın hem de eğitim materyalinin değerlendirilebilmesine olanak sağlamıştır. Çalışmanın sonucunda Detayın Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi (DÜDD) yaklaşımının ve daha sonrasında ise bu yaklaşım kapsamın geliştirilmiş olan DÜDD Tipik Bölge Detayı Analiz Aracı adlı eğitim materyalinin özellikleri ortaya konulmuş, devamında ise eğitim materyalinin uygulama değerlendirmelerinin karşılaştırılmalı sonuçları ile materyalin olumlu ve geliştirilebilir noktaları üzerinde durularak bir değerlendirme yapılmıştır.

The effect of rapidly developing and changing technology on materials and building technologies in our era further gives detail and detailing processes to an important role from design to implementation within architecture education and practice. There are a number of problems in the current education practices and literature on the detail and detailing discussed within the scope of Construction Technologies in Architecture (CTA) training in architecture. The first and one of the most important of these problems is the weakening of the relationship of the Construction Technologies in Architecture (CTA) sub-area with the design studio in architecture education. In particular, it is thought that the fact that qs detail analysis process is not considered as part of the design process and that this subject is taught within the scope of "service lessons" in architecture education is a reflection of this weakening. The second main problem for the education of the Construction Technologies in Architecture (CTA) sub-field is the vagueness of diversity and limitations of the education content and knowledge for the Construction Technologies in Architecture (CTA) sub-field observed in existing training applications. Another problem with the content of education is that the reading, resolution and systematic analysis of existing details, which are some of the important steps of education for detail information and detailing process, is often not included in the education process. Additionally, the literature for Construction Technologies in Architecture (CTA) education is carried out on a very limited subject of titles and innovative and radical approaches are not frequently encountered. It is possible to define the scope of this thesis work as one of the most important areas of expertise in architectural education, the sub-area of Construction Technologies in Architecture (CTA) and the details and detailing processes of the architectural building elements discussed within this area. When it comes to the details of an architectural building element, different concepts can come to mind, such as point details, system details, etc. However, the detail area that forms the focus of this study is the "typical zone details", which are the typical characteristics of the element in a continuous and layered structure and is typical of the architectural building element. This study aims to take a step towards finding solutions to the problems that arise in the current applications of Construction Technologies in Architecture (CTA) education and in the literature for this area. For this purpose, the detail and detailing process discussed within Construction Technologies in Architecture (CTA) education has been defined as a systematic process in which cause-and-effect relations are clearly established, and if the structures and rules for this process are included in the architecture undergraduate education by revealing a "grammar", it is thought that more positive results can be obtained in the understanding, skills, interests and motivations of the students compared to traditional methods. It is possible to address the method of the study in three basic modules in general. The first module, "justification of the problem and analysis of the current situation", is the first step of the thesis study. In this context, systematic literature research for education, architecture education and Construction Technologies in Architecture (CTA) education and qualitative and quantitative curriculum and course content analyses have been carried out to determine the national and international practices of Construction Technologies in Architecture (CTA) education. Within the second step of the study, the "design and development" module, an analogy established between typical regional detail and sentence through the detailing enactment process and grammatical interaction and the original detail approach to Construction Technologies in Architecture (CTA) education and the training framework of this approach has been developed in line with the problems and analyses identified in the previous step. In the third step, the "application and evaluation" module, an application of the original approach developed for architecture education has been designed and this application was experimentally tested and evaluated. The thesis study consists of nine chapters in total. In the first part, the purpose, scope, hypothesis and research questions of the study have been explained in general. Additionally, the structure and methods of the thesis were summarized both in writing and graphically within this section. In the second part, the methodology of the thesis presented in the previous chapter has been detailed and the structure, setup and methods of the study were presented from a holistic point of view. The basic processes of working with a detailed scheme, the stages and steps within these processes, the inputs and outputs within each step and the scientific methods used in the processes were explained. The third chapter offers an overview of education and architecture education and explains the basic concepts regarding these areas. Within the scope of this section, the concepts of education, learning and teaching have been introduced and the genres, theories and styles for these concepts were explained. In addition, the subject of program design in education has been discussed in this section. Program types, elements of programs and the relationships of these elements to each other were also discussed. Finally, the schools affecting architectural education and pedagogical models applied in architecture and Construction Technologies in Architecture (CTA) education have been mentioned. In the fourth chapter, the topic of Construction Technologies in Architecture (CTA) education was discussed in three basic steps. First, systematic literature research for Construction Technologies in Architecture (CTA) education has been conducted and the types and focus issues of studies for this field were explained. It was then furthered with comprehensive analysis work in order to reveal the qualitative and quantitative characteristics of today's applications of Construction Technologies in Architecture (CTA) education. This analysis study was conducted in three stages and each stage is described in a subsection. First, the international variety of the position of Construction Technologies in Architecture (CTA) education in the architecture curriculum was investigated and the same situation was then examined in the context of national architecture schools in the second stage. As a last step, the content of Construction Technologies in Architecture (CTA) education of national schools, whose examinations have been completed at the curriculum level, has been examined and the levels which this content is being taught have been analyzed. As the last step of this section, the evaluation of the problem points obtained in line with the literature and current situation analyses from the perspective of the student has been presented. In the fifth chapter, systematic approaches to detailing and detailing processes that constitute the scope of this study, which are the main issues of Construction Technologies in Architecture (CTA) education content, were discussed. The detail and detailing process as part of architectural design and the definition of architectural design, the steps and methods of architectural design were explained in this section. Then, by focusing on detail, approaches explaining the definition, characteristics and detailing process of detail were examined from a systematic perspective. It was shown that the language of detail approach, which was developed by establishing an interaction between detail and grammar, was also very inspiring in this thesis study along with the reasons for the potential of this approach. In the scope of the sixth chapter, the theories of contemporary grammar were first revealed and the characteristics of these theories were mentioned. Noam Chomsky's Transformational Generative Grammar (TGG) theory, which was then decided to have the most suitable characteristics to work with due to the way it handles sentences in language from these theories, was presented in the context of basic concepts, basic assumptions and structure. Finally, studies based on the relations established with grammar within the field of architecture and BCTA were summarized. The seventh section is the section in which the original approach to detail and detailing process is explained within the scope of this thesis. In this section, the three main outputs of the thesis study include the research results of the Transformational Generative Grammar of Detail (TGGD) approach, the training framework for the Transformational Generative Grammar of Detail (TGGD) approach, and the development processes and methods of the TGGD Typical regional detail analysis tool, as well as the knowledge of the detail and detailing process within the CTA area. The eighth section includes studies and results of these studies to investigate the availability of the educational material developed within the scope of the Transformational Generative Grammar of Detail (TGGD) approach to CTA undergraduate education. Within the scope of this section, the application content and process were explained through an example, and the evaluation outputs of the applications performed were presented afterwards. In the conclusion section, which is the last part of the thesis study, the characteristics of the Productive Transformational Grammar (TGGD) approach of Detail and then the training material named TGGD Typical Region Detail Analysis Tool, which was developed in this approach, have been presented, and then the application evaluations of the educational material with comparative results. An evaluation has been made by emphasizing the positive and developable points of the material.