İstanbul arazi kullanımının karbon salımı üzerindeki etkisi

Abstract

Günümüzde aşırı kentleşme, sanayi faaliyetlerinin artması ve nüfusun büyümesine bağlı olarak gerçekleşen fosil yakıt kullanımı, ormansızlaşma ve tüketim alışkanlıklarının artması doğada ve kentsel alanlarda yaşam döngüsü olumsuz etkilemiştir. Özellikle bu açıdan önemli bir sorun potansiyeli taşıyan metropoliten alanlarda etkili çözümlerin üretilmesi için doğru sorun tespiti yapılması ve kentsel alana ilişkin verilen kararların iklim değişikliği üzerindeki etkisinin sorgulanması gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında arazi kullanım kararlarının enerji ve yakıt tüketimine bağlı olarak karbon salımı üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Çalışma gerçekleştirilirken ilk olarak iklim değişikliği ve karbon ayakizi konularına değinilmiş olup, bu konularda uluslararası alanda yapılmış olan çalışmalardan bahsedilmektedir. Sonrasında ise Türkiye'nin bu süreçte izlemiş olduğu tutum ve karbon salımı konusunda diğer ülkeler arasındaki konumu hakkında bilgi verilmektedir. Yine karbon salımına yönelik olarak çalışma alanı olarak belirlenmiş olan İstanbul'a ilişkin yapılmış araştırmalara yer verilmiştir. Sonrasında karbon salımın hesaplanması konusunda uluslararası alanda hazırlanmış yöntemler açıklanmıştır. İstanbul'un karbon salımı üzerinde etkili olabilecek demografik, mekânsal ve enerji kullanımına ilişkin veriler değerlendirilmiştir. Enerji ve yakıt tüketim değerleri ile arazi kullanım verileri arasında ilişki kurulmuş olup, böylece gelecekte verilecek olan arazi kullanım kararlarının karbon salımı açısından değerlendirilmesi yapılabilecek aynı zamanda mevcut durumun analizi yapılarak ilgili kentsel bölgelere özgü önlemlerin alınmasını olanak sağlanacaktır. İstanbul metropoliten alanı için gerçekleştirilen bu çalışma sonucunda arazi kullanım fonksiyonları (konut, ticaret ve sanayi) arasında konut alanlarının enerji ile yakıt tüketimi (doğalgaz ve elektrik tüketimi) bakımından toplam karbon salımlarının en yüksek olduğu tespit edilmiştir. İlçe bazlı olarak konut alanlarında karbon salım değerleri incelendiğinde de nüfus büyüklüğü, yapı sayısı ve toplam inşaat alanı bakımından öne çıkan Esenyurt, Küçükcemece ve Bağcılar ilçelerinin karbon salım değerlerinin de yüksek olduğu; ticaret alanlarında ise doğalgazdan kaynaklı karbon salımı Bakırköy, Beşiktaş ve Beyoğlu ilçelerinde, elektrikte kaynaklı karbon salımının ise Şişli ilçesinin en yüksek olduğu; sanayi alanlarında da Esenyurt, Silivri ve Arnavutköy ilçelerinin karbon salım değeri bakımından öne çıktığı tespit edilmiştir. Ayrıca inşaat alan büyüklüğü başına düşen karbon salım dağılımı ile ilçelerin toplam karbon salımlarının farklılık gösterdiği belirlenmiştir.