Edirne Camilerinde 18. Yüzyıl Onarımları

Abstract

1752 yılı depreminden sonra Edirne camilerinde geniş kapsamlı onarımlar yapılmıştır. 21 adet camide, 18.yüzyıl onarımlarının Erken ve Klasik Dönem eserlerine ne şekilde yansıdığı, kullanılan malzeme ve izlenen yöntemlere ilişkin araştırma ve inceleme yapılmıştır. Onarımlar hakkında, 18.yüzyıla ait Edirne tarihleri ve arşiv belgelerinin yanısıra, Üç Şerefeli Cami’nin 1763 yılında hazırlanan ve uygulanan onarım keşfi ayrıntılı bilgi vermektedir. Onarımlarda kullanılan geleneksel malzemeler, Edirne’den temin edilmiş, bulunamayanlar için çevredeki yerleşim bölgelerine başvurulmuştur. 18.yüzyılda malzemelerin ölçüleri ve yapım teknikleri ilk yapımlarına göre değişmiş, taş ve tuğla ölçüleri küçülmüştür. Pencere söveleri binisiz, parmaklıkları lokmasız geçmeli olarak yapılmıştır. Narin yapılmaya başlanan sütunların başlıklarında mukarnasların yerini S ve C profiller almıştır. Sivri yerine yuvarlak kemerler yapılmış, tepe pencereleri yükseltilmiştir. Örtüleri yıkılan camiler kagir kubbe veya ahşap çatıyla yenilenmiştir. Minareler konik külah yada soğan boğumlu olarak bitirilmiştir. Barok üsluptaki bezemeler, 18.yüzyıl onarımlarının belirgin özelliklerindendir. 18.yüzyılda Edirne camilerinin ayakta kalabilen kısımları özgün malzeme ve detayları korunarak sağlamlaştırılmış; örtü, son cemaat yeri, minare gibi çok harap veya yok olan bölümlerinde ise Barok üslubla bütünleme ve yenilemelere yer verilmiştir. Bu uygulamalarla birlikte, 18.yüzyılda Edirne camilerinde giriş, mahfel, mahfel cumbası, avlu duvarları, sebil gibi ekler de yapıldığı tesbit edilmiştir.

After the earthquake in 1752, restorations were made at Edirne Mosques. In 18th century, the 21 mosques chosen reflect how the restorations were applied, the materials used and the building techniques that affected the Early and Classical Period monuments and researches are made on these subjects. Besides the historical texts and the archives documents about 18th century Edirne Monuments, addiotinal information are given in detail of Üç Şerefeli Mosque Restoration Registrations in 1763. The traditional materials used in the restorations, stone, brick, wood, iron and lead were obtained in Edirne, but those which could not be obtained in the city, were taken from the surrounding settlements. The materials used were different in dimensions and their building techniques were changed regarding their originals. Stone and brick were used in smaller sizes. The windows structural spaces were made with simpler forms, the iron bars were made without window-gards. The fine-cut stone columns’ capitals with mucarnas, were replaced with the S and C-shaped prophiles. Instead of pointed arches, semicircular arches were used, and the top-windows were heightened. The mosques with ruined coverings were restored as domes or as wooden roofs. Minarets were built with conical or onion-like forms. The Baroque style decorations are the most important features observed in 18th century. The remaining parts of ruined Edirne mosques are reinforced using the proper materials in their original details; but those parts which were partially or wholly ruined such as coverings, minarets and porticoes, reintegrations and renewals were applied using the Baroque style. Besides these, architectural parts such as portals, mahfels, mahfel cumbas, courtyard walls and sebil (foundation) were built in addition, at the mosques of Edirne in 18th century.