Görsel sözeli geçtiğinde: Anthony Browne'nin Voices in the Park kitabı örneğinde postmodern resimli kitaplarda üstkurmaca öğelerinin değerlendirilmesi

Abstract

Mağara resimlerine kadar dayanan görsellerle hikaye anlatıcılığı günümüzün imge temelli dünyasında yeniden önem kazanmaktadır. Edebiyat, sanat, pedagoji, psikoloji gibi pek çok disiplinin kesişim noktasındaki, görsel-sözel yönüyle iki modlu anlatılar olan resimli kitapları çalışmak, gerek görsel okuryazarlık gerekse sanatsal açıdan büyük önem taşımaktadır. Görsel ve sözel anlatının etkileşiminde sınırları aşan yapısıyla postmodern resimli kitaplar, resimli kitap kavramını yeni bir boyuta taşımaktadır. Bu çalışmada postmodern resimli kitaplardan Anthony Browne'nin ödüllü resimli kitabı Voices in the Park'taki üstkurmaca öğelerinin çocuklar ve yetişkinler tarafından değerlendirilmesiyle çok katmanlılığı araştırılmaktadır. Resimli kitaplar çocukların okuryazarlığa, edebiyata ve sosyal değerlere hazırlanmasında önemli role sahiptir. Pek çok disiplinin kesişim noktasında olan resimli kitap araştırmalarıyla ilgili farklı görüşler bu alanı araştırmanın önemi noktasında birleşmiştir. Bu doğrultuda çalışmanın giriş bölümünde resimli kitap çalışmanın neden önemli olduğundan bahsedildikten sonra ikinci bölümde görsel ve sözel yönüyle resimli kitabın ne olduğuna dair teorik bir çerçeve çizilmektedir. Resimli kitabın tarihsel serüveni, 15-19. yüzyıl arası, 19. yüzyılla birlikte modern resimli kitap, 1930'lardan günümüze başlıkları altında incelenmektedir. Bu bölümün sonunda araştırmaya konu olan Anthony Browne ve eserlerine değinilmektedir. Üçüncü bölümde resimli kitaplarda görsel-sözel ilişkisi başlığı altında ilk olarak görsel okuryazarlığın tarifi yapılıp öneminden bahsedilmektedir. İkinci olarak resimli kitaplarda görsel ve sözel ilişkisine dair kavramsal çerçeve çizilmekte, son olarak da bu bilgiler çerçevesinde Anthony Browne okuması yapılmaktadır. Dördüncü bölümde postmodern resimli kitabın ne olduğuna değinildikten sonra bir resimli kitabı postmodern yapan özelliklerden bahsedilmektedir. Bu özelliklerden çoğunu bünyesinde toplayan üstkurmacanın ne olduğu ve üstkurmaca öğelerinin neler olduğu anlatıldıktan sonra araştırmaya konu olan Voices in the Park kitabında öne çıkan üstkurmaca öğeleri, metinlerarasılık, parodi, oyunculuk, çok seslilik ve çoklu anlatıya değinilmektedir. Beşinci bölümde Voices in the Park kitabının değerlendirilmesinde ilk olarak literatürde okur tepkisini ölçen araştırmalardan bahsedilmektedir. İkinci olarak kitaptaki üstkurmaca öğeleri, metinlerarasılık, çoklu anlatı, parodi-oyunculuk, tipografik deney başlıkları altında ele alınmaktadır. 8-10 yaş arası çocuklar ve lisansüstü sanat tarihi eğitimi almış yetişkinlerin bu kitaptaki üstkurmaca öğelerine dair farkındalıklarını ölçmek amacıyla yapılan araştırmanın yönteminden ve bulgularından çocukların ve yetişkinlerin metinlerarasılığa, çoklu anlatıya, parodi ve tipografik deneye verdikleri tepkiler bağlamında, kitabın çocuklar ve yetişkinler tarafından değerlendirmesi başlıkları altında bahsedilmektedir. Çocuklarla ve yetişkinlerle yapılan iki aşamalı anket sonuçlarına uygulanan ortalamanın farkı testi (t testi) sonucunda, yetişkinlerin çocuklara kıyasla kitaba dair metinlerarası ve tipografik deney farkındalıklarının yüksek olduğu ancak parodik unsurlar ve çoklu anlatı farkındalıklarında istatistiki anlamda bir fark görülmediği tespit edilmektedir. Bazı metinlerarası referanslara dair yetişkinlerin de tepki göstermediği görülmektedir. Bu da bazı anlamlarının çocuklar, bazı anlamalarının yetişkinler bazı anlamlarınınsa anket katılımcıları tatafından keşfedilmemiş oluşuyla kitabın çok katmanlı olduğu hipotezini desteklemektedir. Görsel-sözel sanat eserleri olan resimli kitaplar postmodern özelliklerle birlikte bu iki modun sınırlarını aşmakta, zihinsel ve estetik bir aktivite olarak her yaştan okuyucuya yeni kapılar açmaktadır. Günden güne daha da djitalleşen, imgenin iletişimde yeniden merkezi hale geldiği dünyamızda, görsel okuryazarlığımızı artırmak ve imgenin farklı anlamlarına erişmek için, etkileşimin yoğun olduğu, iki modlu sanat eserleri olarak postmodern resimli kitapları okumak gerek kültürel, gerek pedagojik, gerek edebi, gerekse sanatsal olarak büyük önem taşımaktadır.