Bağlama repertuvarının ı̇nşasında geleneksel eserler, çalgısal uyarlamalar ve besteleme çalışmaları üzerine genel bir bakış

Abstract

Bu çalışma; bağlamanın çalgısal repertuvarını oluşturan bileşenleri anlamak ve bu bileşenlerin bağlama icracılığında ne gibi etkilerinin bulunduğunu açıklayabilmek amacı ile yapılmış bir yüksek lisans tez çalışmasıdır. Çalışma içerisinde ilk olarak çalgısal repertuvarın oluşum süreci açıklanmaya çalışılmış ve bu bağlamda farklı çalgılardan örnekler verilmiştir. Daha sonrasında konu ile ilgili literatür taranmış ve bağlamanın çalgısal repertuvarı ile ilgili yapılmış olan çalışmalar örnek edisyonları ile ele alınmıştır. Bu doğrultuda, bağlama repertuvarının sınıflandırılmasında izlemiş olduğumuz yol haritası ortaya çıkmıştır. Öncelikle bağlamada kullanılan farklı akort biçimleri bünyesinde yer alan ve bağlamanın kendi repertuvarını oluşturan eserlerin tespit edilmesini amaçladık. Burada eserlerin TRT bünyesinde yer alan notası ile aynı eserlerin farklı bağlama icracıları tarafından yapılan yorumları karşılaştırılmıştır. Eserlerin yorumlarında ilk olarak kaynak kişlerden notaya alınmış edisyonlara ulaşılması amaçlanmıştır. Böylelikle eserlerin yorumlanmasında, dönemsel olarak ve icra yaklaşımları bakımından ne gibi farklılıkların bulunduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bölümde ayıca bağlamanın kendi çalgısal repertuvarının nasıl oluştuğuna dair de bir açıklama yapılmaya çalışılmıştır. Sonrasında bağlama repertuvarı çerçevesinde uyarlama çalışmaları incelenmiştir. Burada ilk olarak bağlamanın kendisinin içinde bulunduğu halk müziği geleneğinde yer alan çalgılardan yapılan uyarlamalar ele alınmış ve genel bir tablo oluşturulmaya çalışılmıştır. Repertuvar içerisinde büyük bir yeri olan halk çalgılarından yapılan uyarlamalarda etkili olan nedenler ulaşılan bilgiler doğrultusunda açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bölümün ardından ise uyarlamaların diğer ayağını oluşturan makamsal Türk müziği içerisinden yapılmış olan uyarlamalar ele alınmıştır. İcracıların yorumlamış oldukları eserler, kayıtlar üzerinden notaya aktarılmıştır. Ek olarak bağlama metotları incelenmiş ve konu ile ilgili yapılmış olan çalışmalardan örnekler verilmiştir. Ayrıca bu bölüm çalışmamızın ana omurgasını oluşturmaktadır. Makamsal Türk müziği içerisindeki eserleri bağlama icracılarının yorumlamasına sebep olan etkenler araştırılmıştır. Bununla birlikte yapılan uyarlamaların bağlama icrası üzerinde ne gibi etkilerinin olduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bölüm içerisinde ayrıca uyarlama çalışmaları çerçevesinde Türkiye harici coğrafyalardan bağlamaya yapılmış olan aktarımlar incelenmiştir. Dokümanlara ulaşırken dijital platformlar ve bağlama metotları incelenmiştir. Ayrıca burada, tek bağlama ile yapılan icraların yanı sıra iki ve üç bağlama ile yapılan icralara da örnekler verilmiştir. Son bölümde ise bağlama için üretilen eserlerin repertuvardaki yerinden söz edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucu elde edilen tablolara ek olarak 31 eser ilave edilmiştir. Bu bölümde bağlama için eser üretimine etki eden sebepler açıklanmaya çalışılmıştır. Bestecilerin eser üretiminde ne gibi yollar izlediği ve nelerden etkilendiği üzerinde de durulmuştur. Çalışmanın ekler bölümünde ise çalışma sürecinde kesitler halinde metne serpiştirimiş olan ilgili eserlerin notaları tam halleri ile verilerek konu ile ilgilenen icracı ve araştırmacılara hazır nota sunulması amaçlanmıştır.