Mekansal Çok Ölçütlü Karar Analizi: Ulaştırma İçin Güzergah Seçenekleri

Abstract

Çalışmada ulaşım ağının planlanmasında karşılaşılan karar verme problemlerine çok ölçütlü karar analizi ile çözümler sunulması amaçlanmıştır. Ulaşım ağına yeni bir güzergah eklenmesi çoğunlukla yöneticilerin bakış açısıyla, ekonomik yönü ağır basan çözümler doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Çalışmada ulaşım planlanmasının sahip olduğu bileşenlere bağlı olarak gerçekleştirilmesi için konunun farklı yönleriyle değerlendirildiği mekansal çok ölçütlü karar analizi kullanılmıştır. Çalışmada ortaya koyulan mekansal çok ölçütlü karar analizi coğrafi bilgi sistemi temelinde coğrafi veritabanı ve mekansal analiz özellikleri yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmada ortaya koyulan yöntem kullanılarak İstanbul’da yapılması planlanan üçüncü köprünün önerildiği gibi kentin kuzeyinden geçmesi halinde Anadolu Yakasında bağlanacağı çevreyolu tasarlanmıştır. Üçüncü çevreyolunun planlanmasında ele alınan etkenler sosyal, çevresel, ekonomik, topografya ve ulaşım yeteneği ölçütleri şeklinde sıralanmıştır. Bu ölçütlerin yardımıyla ulaşım ağıyla uyumlu, yapım maliyeti düşük, çevreye zararı az olan ve üç özelliğede aynı uzaklıkta olan eşit ağırlıklı güzergah belirlenmiştir. Ardından yeni güzergahın çevresinde ileriye yönelik değerlendirmeler yapılması için, bunun kullanımına benzer mevcut güzergahların çevresindeki değişmeler ele alınmıştır. Kısaca üçüncü çevreyolunun planlanmasında çok yönlü bir yöntem kullanılmış olsada, bunun yapılmasının ardından mevcut örneklerde olduğu gibi bir çekim merkezi haline geleceği ve çevresindeki yerleşimlerin plansız büyüyeceği öngörülmektedir. Sonuçta ulaşım ağıyla ilgili verilen kararlarda birbiri ile çelişen farklı sektörler biraraya getirilmiş ve ortaya koyulan çözümler ileriye yönelik değerlendirilmiştir.

The aim of the study is to present solutions to decision makers at transportation network planning process via spatial multi criteria decision analysis. A new route at the transportation network generally planned emphasizing the economical aspects. Within this study, to overcome this problem, spatial multi criteria decision analysis was implemented. Multi criteria decision analysis was implemented with help of geographic database and spatial analysis features based on geographic information system. Using the method, a newly planned third bridge was selected at the Anatolian side of Istanbul as the case study. Alterative routes were suggested at the Anatolian side, where in case the planned bridge will pass through the northern side of the city. The effects considered in planning of third highway were listed as social, environmental, economic, topography and network competence criteria. The routes listed as suitable for the current transportation infrastructure, acquire low construction cost, environmental friendly and equal weighted that has same closeness for three characteristics were established with help of these criteria. If the scenario “business-as-usual” is going to be followed, then changes around existing routes similar to use of new route were considered in order to make estimations around new route for the future. Shortly, although a multi sided method was used for planning of third highway, it is stipulated that the highway would be an attractive center and settlements around itself would grow in unplanned way after construction as it was observed existing samples. Within the framework constituted, conflicting sectors could discuss the past, current and future impacts of transportation and possible solutions could be evaluated.