Mimari tasarım ve görsel çevre etkileşimi bağlamında yer kavramı: İstanbul Edirnekapı - Fatih - Şehzadebaşı aksı/örneği

Abstract

Bu tezde mimari tasarım ve çevre etkileşiminde "yer" kavramı incelenmiştir. Bu doğrultuda içinde yaşadığımız ve yüzyıllar boyunca çok farklı, zengin uygarlıklara tanık olmuş bir kent olan İstanbul'da tarihi yarımada içinde yer alan Edirnekapı-Fatih-Şehzadebaşı ekseni ve bu eksenin üzerindeki kentsel mekanların tasarım-çevre etkileşiminde örneklenerek "yer" kavramının belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu noktada fizik çevre ile insan ve insan eylemleri arasındaki ilişki sözkonusu olmaktadır. Tezin ikinci bölümünde bu ilişki, "yer" kavramını kent ölçeğinde ve insan-çevre-tasarım etkileşimi içinde ele alınmaktadır. Burada kentsel yapının bir bütün oluşu ve bir bütün olarak içinde yaşadığımız fizik çevreden, yapılardan/binalardan, kentsel yapı elemanlarından, yollardan, alanlardan meydana geldiği, bunları da o çevreyi kullanan insanlarla bu insanların eylemlerinin bir sonucu olarak ortaya çıktığı anlatılmaktadır. Kentsel mekanın sürekliliği, insanların geçmişten geleceğe doğru belirlenen süreçde çevre ile yaşam bütünü ile olan birlikteliğidir. Üçüncü bölümde, mimari tasarım süreci "yer" kavramı bağlamında ele alınır. Burada çevre-yer'in görsel çevre etkileşimi sisteminin belirlenmesi ve tasarım yöntemlerinin, yaratıcılık ile ilişkisi kurgulandırılmaktadır. Tezin dördüncü bölümünde ise görsel çevre etkileşim sistemi kent kurgusu-mimari tasarım bağlamında kuramsal bir çerçeveye oturtularak değerlendirilmektedir. Dördüncü bölümde kuramsal bir çerçevede genelleştirilen sistem kurgusu beşinci bölümde İstanbul Kent Kurgusu ile örneklenmektedir. Alan çalışmasını oluş turan İstanbul Kent Kurgusunda önemli etkisi olan Osmanlı Dönemi ve daha da geriye Bizans izleri araştırıldığında kentin yapısının özgünlüğü ve korunabilirliği dik katimizi çekmektedir. Bu bağlamda İstanbul'un surlarla çevrili tarihi yarımada içeri sinde antik çağlardan günümüze bir geçmişe ve kentsel yapıya sahip oluşu, bu kurgunun sürekliliği, mekanları biçimlendirişi ve tasarım sürecini belirleyiciliği açısından Edirnekapı-Fatih-Şehzadebaşı aksı incelenmiştir. Altıncı bölüm bu alan çalışmasına ait değerlendirmeleri ve yaklaşımları içermektedir. Bu bölümün devamında, tezin sonuç bölümünü oluşturan yedinci bölüm de ise, ilk bölümde hedeflenen mimari tasarım ve çevre- "yer" ilişkisi, kent kurgu- su-mimari tasarım bağlamında altıncı bölümde ortaya konulan sistemin Edirnekapı-Fatih-Şehzadebaşı aksı örneklemesi ile değerlendirilmiştir. X111 ÖZET Bu tezde mimari tasarım ve çevre etkileşiminde "yer" kavramı incelenmiştir. Bu doğrultuda içinde yaşadığımız ve yüzyıllar boyunca çok farklı, zengin uygarlıklara tanık olmuş bir kent olan İstanbul'da tarihi yarımada içinde yer alan Edirnekapı-Fatih-Şehzadebaşı ekseni ve bu eksenin üzerindeki kentsel mekanların tasarım-çevre etkileşiminde örneklenerek "yer" kavramının belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu noktada fizik çevre ile insan ve insan eylemleri arasındaki ilişki sözkonusu olmaktadır. Tezin ikinci bölümünde bu ilişki, "yer" kavramını kent ölçeğinde ve insan-çevre-tasarım etkileşimi içinde ele alınmaktadır. Burada kentsel yapının bir bütün oluşu ve bir bütün olarak içinde yaşadığımız fizik çevreden, yapılardan/binalardan, kentsel yapı elemanlarından, yollardan, alanlardan meydana geldiği, bunları da o çevreyi kullanan insanlarla bu insanların eylemlerinin bir sonucu olarak ortaya çıktığı anlatılmaktadır. Kentsel mekanın sürekliliği, insanların geçmişten geleceğe doğru belirlenen süreçde çevre ile yaşam bütünü ile olan birlikteliğidir. Üçüncü bölümde, mimari tasarım süreci "yer" kavramı bağlamında ele alınır. Burada çevre-yer'in görsel çevre etkileşimi sisteminin belirlenmesi ve tasarım yöntemlerinin, yaratıcılık ile ilişkisi kurgulandırılmaktadır. Tezin dördüncü bölümünde ise görsel çevre etkileşim sistemi kent kurgusu-mimari tasarım bağlamında kuramsal bir çerçeveye oturtularak değerlendirilmektedir. Dördüncü bölümde kuramsal bir çerçevede genelleştirilen sistem kurgusu beşinci bölümde İstanbul Kent Kurgusu ile örneklenmektedir. Alan çalışmasını oluş turan İstanbul Kent Kurgusunda önemli etkisi olan Osmanlı Dönemi ve daha da geriye Bizans izleri araştırıldığında kentin yapısının özgünlüğü ve korunabilirliği dik katimizi çekmektedir. Bu bağlamda İstanbul'un surlarla çevrili tarihi yarımada içeri sinde antik çağlardan günümüze bir geçmişe ve kentsel yapıya sahip oluşu, bu kurgunun sürekliliği, mekanları biçimlendirişi ve tasarım sürecini belirleyiciliği açısından Edirnekapı-Fatih-Şehzadebaşı aksı incelenmiştir. Altıncı bölüm bu alan çalışmasına ait değerlendirmeleri ve yaklaşımları içermektedir. Bu bölümün devamında, tezin sonuç bölümünü oluşturan yedinci bölüm de ise, ilk bölümde hedeflenen mimari tasarım ve çevre- "yer" ilişkisi, kent kurgu- su-mimari tasarım bağlamında altıncı bölümde ortaya konulan sistemin Edirnekapı-Fatih-Şehzadebaşı aksı örneklemesi ile değerlendirilmiştir.