Türkiye'de "çağdaş", "modern" kavramları ekseninde bestecilik

Abstract

Türk ya da Türkiye Modernleşmesi, Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerinde Batı uygarlığının ekonomik, siyasal ve askeri alanlarda dünya çapında göz ardı edilemeyecek üstün konumunun kabul edilmesi ile öncelikli olarak askeri alandaki dönüşümlerin projelendirilmesi ile başlayan ve bugün de devam etmekte olan bir sürece işaret etmektedir. Modernleşme süreci kendiliğinden olagelen değişimlerin dışında bir nitelik taşımaktadır. Ekonomik, sosyal ve siyasal alanlarda daha geniş olanaklar getirdiği düşünülen modernliğe, aracılığı sayesinde ulaşılacak olan modernleşme süreci ile modernleşmiş ülkelerin çeşitli alanlarda yakalamış oldukları standartları yakalama hedeflenmekte, bu doğrultuda ise kaçınılmaz olarak pek çok kurum ve toplumsal alanda planlı müdahaleler gerekmektedir.Rönesans ile ivmelenip, Aydınlanma Döneminin sonucu olarak Sanayi Devrimi ile gerçek anlamda pratiğe kavuşan Batı Modernliği Osmanlı İmparatorluğu ve ardından da Türkiye Cumhuriyeti Devleti için bir model olarak kabul edilmiştir.Modernliği anlamak Rönesans ve ardından Aydınlanma Çağının ekonomik, düşünsel, siyasal, kültürel değişimler getiren içeriklerinin anlaşılması ile mümkün olabilmektedir. Rönesans, hümanist düşüncesi, doğa ile bilim tasarımı ve devlet tasarımı ile modernliğin içerisinde yaşarken, Ortaçağdan modernliğe geçiş anlamına gelmektedir. Rönesans aslında Antik Çağ tutumunun yeniden gündeme gelmesi ve bir yeniden doğuş tur. Görülen eskiden kopuş ve yeni olana varma çabası da modernin yeni anlamı ile eski olanı ötelemesinde görülebilen bir tutumla özdeşleşir.Rönesans düşüncesinde Ortaçağ düşüncesinin Hıristiyan dini ve bu dinin tanrı bilimi ne bağımlılığa bir karşı çıkıştır. Birlik yerini çokluka bırakırken düşünürler birey olarak ortaya çıkar ve bunu vurgularlar. Rönesans ile dinsel olandan uzaklaşılırken özgürlükçü bireycilik biçiminde kendini gösteren ?insan felsefesi modernliğe yapılan katkı olup toplumsal koşulların belirlediği devinimsiz insan yerini dinamik insana bırakmıştır. Rönesansın insan üzerine düşüncesi belirgindir, insana ilişkin bu düşünce çalışmalarına da hümanizma denmiştir ve anlamı laik, insanca bir yaşayış ve düşünceye varma çabası olarak açıklanabilmektedir.Rönesansın getirdiği bir büyük değişim de doğa anlayışına yöneliktir. Doğa karşısında aciz ve korkak olan insan doğayı bilim ile bilim adına çıkarlarına yönelik olarak dönüştürmeye ve ona hakim olmaya başlamıştır.Düşünürlerin ulusal dilleri kullanmaları ile kendi kültürlerini felsefelerine taşımışlar ve böylece ortak devlet fikri yerini milli devlet fikrine bırakmaya başlamıştır. Devlet din yerine merkezine insanı koymuştur.Rönesans ile Lutherin başlattığı din alanında reformlar, devlet anlayışı, doğa anlayışı ve bilim anlayışı ile devrimci bir nitelik de taşımaktadır. Rönesans dinsel olandan dünyevi olana bir geçiş olmakla birlikte, üretim biçimlerinde olagelen değişimlerin bir sonucu olarak feodal sistemin çözülerek yerine kapitalist sistemin inşası sürecinin de ivmelendiği bir tarihsel kesittir.Evrensel bir topluluk olan ümmet yerine toplumsal bireyselliği ifade eden ulus oluşmaya başlamıştır.Sekülerleşme, Ortaçağ'ın din merkezli tutumun Rönesans'da ki değişimini işaret eder. Sanat alanında resimde yukarıdan gelen ışığın yeryüzünden gelen yanal ışığa dönüşmesi, müzik alanında sözlerde görülen dünyevileşme tüm bu değişimlerin sanat alanında görülen etkileridir.Batı Uygarlığı açısından ekonomik, düşünsel, siyasal, toplumsal, dinsel ve kültürel alanlarda kendisini dünya ölçeğinde daha güçlü bir konuma getirecek bu değişimler yaşanırken, Osmanlı İmparatorluğu skolastik düşüncesinin etkisiyle önce bu değişimlerin önemini fark edememiş, fark ettiği noktada ise bir büyüklenme tavrıyla reddetmiş ve sonuçta Batı karşısındaki üstün konumunu kaybetmiştir.Modernliğin kavranabilmesi noktasında Rönesans'tan sonra irdelenmesi gereken diğer bir dönem de Aydınlanma Çağı'nın anlayışıdır. Rönesans ile bilginin sekülerleşmesi, hümanizm ve matbaanın icadı Aydınlanmanın öncülleridir. Descartes'in akıl yolu ile evrensel düşünceye ulaşılabileceği düşüncesi Aydınlanmanın evrensel içerikli söylemini oluşturmuştur. İnsanı ve yaşamının aydınlanması Rönesans ile de olmuş olsa da 18. yüzyıl ile insan tamamıyla merkezde olmuş, Aydınlanma, Avrupa'da sosyal ve kültürel hayatta köklü değişimlere yol açan Fransız Devrimi?ne neden olmuştur. Aydınlanma insan aklını her şeyin üstünde görür, böylece Rönesans ile doğan insan Aydınlanma ile akla kavuşur ve hesaplar. Pozitivizm ile gerçekliği olgusal gerçekliğe bağlar ve bu gerçekliğe deney ile varmayı hedefler, metafiziği reddeder. İnsan zekasında, tarih ve toplumda zaman zaman geri dönüşler olsa da sürekli, devinimini yitirmeyen bir ilerlemenin olduğu yine Aydınlanma düşüncesinin bir getirisidir.Böylece, Aydınlanma şu sonuçları ile modernliği belirlemektedir: Aklın her etkinlikte merkezde olması, tüketim esaslı maddesel bir hayata yönelim, bireyin tam anlamıyla doğuşu, aile, toplum ve devlet anlayışlarında başkalaşmalar, özgürlükçü demokrasilerin doğuşu, bilimsel ve teknolojik gelişmeler.Rönesans ve Aydınlanma Çağında oluşan değişmelerden de anlaşılabileceği gibi Modernlik insanın kısmen keşfedip kısmen de icat ettiği bir hal bir durum olup neredeyse tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Kısaca Rönesans ile insan, Aydınlanma ile akıl keşfedilmiş olmaktadır.Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden itibaren Türk ya da Türkiye Modernleşmesi de birincil önemde bir hedef olarak görülmüştür. Modernleşme çabalarının ilk dönemlerinde uygulamalarda Klasik Modernleşme Kuramları?nın etkileri ile Batının modernleşmemiş tüm toplumların kendi izledikleri biçimde bir ilerleme biçimi ile modernliğe ulaşacakları düşüncesinin benimsendiğini görülebilmektedirOsmanlı dönemindeki reformlar ve Cumhuriyet Devrimleri, Batı Modernliği?ne ulaşma çabaları olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Çağdaş Türk Müziği de Cumhuriyet Devrimleri?nin sanat alanında görülen yansımasının önemli bir koludur. Bugün Çağdaş Türk Müziği olarak da anılmakta olan müzik türü de Türk Modernleşmesi?nin hem Osmanlı dönemi hem de Cumhuriyet dönemlerindeki bir projesidir.Çağdaş Türk Müziği, bugün Türkiye'de varması istenmiş ve varması gereken noktaya toplumsal kabul noktasında ulaşılamamış olduğu gözlemlenmektedir.Çağdaş Türk Müziğinin bugün bulunduğu noktanın Türk Modernleşmesinin bulunduğu noktadan, onun bir projesi olması nedeniyle ayrı olarak değerlendirilemeyeceği düşünülmektedir. Çağdaş Türk Müziği, Osmanlı döneminde Türk Modernleşmesi ile oluşmaya başlamış, Cumhuriyet ve devrimleri ile birlikte tam bir bilinç ile bir projeye dönüşmüş, Türk Modernleşmesi sürecinde bir kırılmaya işaret eden 1950lerde farklı anlayışları da bünyesine katmış bir tür olarak bugün de üretilmekte ve tüketilmektedir.Çağdaş Türk Müziği isimlendirmesi içerisinde kullanılan çağdaş sözcüğü bir kavram karmaşasına neden olması ve türün isimlendirmesi içerisinde kavramlaştırmaya yardımcı olacak nesnel niteliklere atıf yapmaması nedeniyle söz konusu türü doğru biçimde nitelememektedir. Bu noktada, olguların isimlendirilirken oluşumlarının nesnelliğine işaret etmelerinin, bu olgu ile bağıntılı olan tüm eylemlerin de bilinçle ele alınışını beraberinde getireceğinden, türün nesnel oluşum koşulları ve düşünsel ereklerine işaret edecek bir biçimde adlandırılmasının önemi büyüktür. Türün tüm sorunları, türün Türk Modernleşmesinin bir projesi olması nedeniyle bu sürecin başarı ve başarısızlıklarının nesnel nedenleri ile paralellik göstermekte ve sorunlarının çözümünün de Türk Modernleşmesi?nin sorunlarının çözümü ile mümkün olabileceği düşünülmektedir.

Turk or Turkish Modernization points to a process that begins with the project designing of the transformations in the military field essentially with the acceptance of the superior position of Western civilization in the economic, political and military fields that cannot be ignored worldwide in the last periods of the Ottoman Empire and that is continuing today. Process of modernization has characteristics apart from the changes that occur on their own. Reaching the standards that the modernized countries has reached in various fields is aimed at with the modernization process with which modernism that is thought to bring bigger opportunities in economic, social and political fields shall be achieved; in this sense, planned interferes are required in many institutional and social fields inevitably. ?Western Modernization? that was accelerated with Renaissance and that was put into practice with Industrial Revolution in real terms was accepted as a model for Ottoman Empire and then State of the Republic of Turkey. Understanding modernism can become possible with the insight of the contents that bring economical, intellectual, cultural changes of Renaissance and then Age of Enlightenment. While Renaissance humanist thought exists in modernism with nature and design of science and design of state, it means a transition from Middle age to modernism. Renaissance is in fact of the attitude of Antique Age?s becoming a current issue and ?re-birth?. A break from the ?old? and the struggle for ?arriving to the new? identifies with the ?new? meaning of the ?modern? and an attitude that can be seen in the deferral of the old.Renaissance thought is an opposition to the Christian religion of the Middle Ages and dependence of this religion on the ?divinity?. While ?multiplicity? replaces ?union?, philosophers emerge as ?individual? and they emphasize these. While alienation from the religious occurs, ?human philosophy? comes into prominence as ?libertarian individualism? is the contribution made to the humanity, immobilizedhuman that is determined by the social conditions was replaced by dynamic human. Thought of Renaissance on human is apparent, these studies of thought regarding human are called as ?humanism? and its meaning can be stated as a struggle for reaching to secular, humanist life and thought?.Another major change that Renaissance brought is related with the insight of nature. Human that is helpless and coward against the nature began to transform the nature with science and for the interests in the name of science and they began to predominate over the science.xviPhilosophers carried their own cultures to the philosophy with their use of national languages and therefore idea of common state is replaced by the idea of national state. The state put the human to its center instead of religion.The reforms Luther started in the field of religion with Renaissance have revolutionary characteristics with insight of state, insight of nature and insight of science. Renaissance is a transition from the religious to the to the secular sense; also, it is a historical edge in which a feudal system is resolved as a result of the occurring changes in the production types and instead, construction process of the capitalist system is accelerated.?Nation? that expresses social individuality began to emerge instead of a ?community? that is a universal society.Secularization points to the change of religion centered attitude of Middle Age in Renaissance. Transformation of the light that comes from above in the ?painting? in the field of art to the lateral light that comes from the earth, secularization that are seen in the words in the field of music are the effects of these changes seen in the field of art.While these changes were experienced in terms of Western Civilization in economical, philosophical, political, social, religious and cultural fields that would enable itself to be in more powerful position, Ottoman Empire couldn?t recognize the significance of these changes with the influence of the scholastic thought, and at the point it recognized, it refused with the attitude of arrogance and in the end, it lost its superior position against the West.At the point of the comprehension of the modernism, another period that needs to be scrutinized after Renaissance is the insight of the Enlightenment Age. Secularization of knowledge with Renaissance, humanism and invention of the printing press are the premises of the Enlightenment. Thought of Descartes to reach universal thought through mind composed the universal discourse of the Enlightenment. Even if enlightenment of human and human life occurred with Renaissance, human became completely in the center with 18th century. Enlightenment caused French Revolution that led to the changes in social and cultural life in Europe.Enlightenment sees the human mind above everything, therefore, ?human? that is born with Renaissance gains mind and calculates. Human attributes the reality to the factual reality with positivism and aims to reach this reality through ?experiment?, refuses metaphysics. Even if turnarounds occur in human intelligence, history and society from time to time, the improvement that doesn?t lose its mobility is again the yield of Enlightenment thought.Therefore, Enlightenment determines the modernism with these results: Mind?s being in the center in every activity, tendency to consumption based material life, birth of an individual in completely, alterations in family, society and state insights, birth of liberal democracies, scientific and technological developments.xviiAs can be understood from the changes that occur in Renaissance and Enlightenment Period, ?Modernism? is a ?condition?, ?circumstance? that human discovers partially and invents partially, it took hold of almost all the World. Shortly, with Renaissance ?human?, with Enlightenment ?mind? is discovered.As of the last periods of Ottoman Empire, Turk or Turkish Modernization has been a target of primary significance. In the first periods of the modernization efforts, in the practices, it can be seen that an idea is adopted that all societies of the West that did not modernize with the influences of Classical Modernization would reach to modernization with the way of improvement they followed.Reforms in Ottoman period and Republic Revolutions are evaluated as the efforts of reaching to Western Modernization. Within this context, Contemporary Turkish Music is the significant branch of the reflection of Republic Revolutions experienced in the field of art. Genre of music that is called as Contemporary Turkish Music today is project of both Turkish Modernization and Ottoman Period and Republic Periods.Contemporary Turkish Music is observed not to have reached to the level that has been desired to and that must reach at the point of social acceptance. It is thought thatthe point at which Contemporary Turkish Music is today cannot be evaluated separately from the point at which Turkish Modernization is due to being its project. Contemporary Turkish Music began to constitute with Turkish Modernization and it transformed into a project with Republic and its revolutions with full consciousness. Today, it is being produced and consumed that included different insights within its body in 1950s that points to a breaking point in the process of Turkish Modernization.Word of ?Contemporary? which is used in the ?naming of ?Contemporary Turkish Music? led to incomprehensibility and it doesn?t attribute to the objective qualities that will enable the conceptualization within the naming of the genre, it doesn?t characterize the genre in a correct way. At this point, as the phenomenon?s pointing to the objectivity of their composition while being named will bring the process of dealing with all the actions of this phenomenon , that naming of the genre in accordance with the objective composition conditions of the genre and intellectual ideals is of great significance. All the problems of the genre are parallel with the objective causes of the successes and failures of this process due to being the project of Turkish Modernization and it is thought that resolution of these problems will be possible with the resolution of the problems Turkish Modernization