İstanbul Marmaray Projesi Örneğinde Etki Değerlendirme Analizi: Hansen Modeli Uygulaması

Abstract

Tez kapsamında, kullanımı gün geçtikçe artan ve popülerlik kazanan sosyo-ekonomik etki değerlendirmesi analizlerinin, planlama sistematiğinde kullanımı incelenmektedir. Bu bağlamda, çalışma, sosyo-ekonomik etki değerlendirme kavramını ve analiz yöntemlerini ve bu yöntemlerin planlama bilimindeki uygulamalarını kapsar. Yapılan çalışma sosyo-ekonomik etki değerlendirmesi kavramının teorik olarak açıklanması ile başlamaktadır. Analiz yönteminin teorik altyapısı içerisinde yöntemin planlama sisteminde hangi aşamalarda kullanılabileceği yapılmış olan örnek çalışmalar üzerinden değerlendirilmektedir. Ayrıca sosyo-ekonomik etki değerlendirmesi yöntemlerinin kullanımının getireceği avantajlar da yine örnekler üzerinden irdelenmektedir. Analiz yönteminin yasal altyapısı dünyadaki ve Türkiye deki örnekler arasında yapılan karşılaştırmalara dayanarak irdelenmiştir. Çalışmanın kapsamı içerisinde sosyo-ekonomik etki değerlendirmesi analiz yöntemlerinden literatürde en çok kullanılanları araştırılmış ve değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sırasında, yöntemlerin avantajları ve dezavantajları detaylı bir şekilde incelenmiş ve literatürde yer alan örnek çalışmalar üzerinden ele alınmıştır. Bu çalışmalar değerlendirilirken yöntemlerin kullanım pratikleri ve karşılaşılan sorunlar ve bu sorunların üstesinden gelmek üzere geliştirilen çözümler de kapsam dahiline alınmıştır. Çalışma kapsamından örnek teşkil etmesi ve sosyo-ekonomik etki değerlendirmesi yönteminin ne kadar güçlü ve kullanışlı bir yöntem olduğunun vurgulanması için bir vaka çalışması yapılmıştır. Vaka çalışmasında sosyo-ekonomik etki değerlendirmesi yapmak üzere İstanbul Marmaray Projesi seçilmiştir. Vaka çalışmasında kullanılmak üzere Potansiyeller Yaklaşımı ve Hansen Modeli seçilmiştir. Model uyarlaması ve kalibrasyonu işlemleri yapılmış ve model Marmaray örneğine uygulanmıştır. Tez kapsamında belirlenen hipotezleri doğrulayacak şekilde merkezi ilçelerin daha çekici olacağı ve İstanbul’un iki yakası arasındaki iş yerleri ve nüfus arasındaki dengesiz dağılımın devam edeceği yönünde sonuçlar elde edilmiştir. Son olarak elde edilen sonuçların değerlendirilmesi ile birlikte Marmaray Projesi nin gelecekteki olası etkilerine yönelik uygulanabilecek yöntemler ve planlama stratejileri oluşturulmuştur. Bununla birlikte sosyo-ekonomik etki değerlendirmesi yönteminin ülkemizde yaygınlaştırılması için önerilerde bulunulmuştur.

Research contains usage of social-economic impact assessment analyses, which have a growing number of uses day by day and gained popularity, on planning systematic. In this context, research contains social-economic impact assessment terms and methods of analysis, and practices of these methods on planning field. Introduction of this research explains social-economic impact assessment term theoretically. Which method of analysis could be used on which planning systematic level discussed over case studies. Moreover, incomes of social-economic impact assessment methods discussed over case studies too. Legal basis of the method of analysis is compared over case studies between world and Turkey. Common methods of social-economic impact assessment analysis are researched and discussed in this research. In the process of discussion, advantages and disadvantages of methods assessed very carefully and approached through case studies. Practices of methods, confronted problems and methods developed to come over these problems are also discussed in the process of research. In this context, to be an example as an application and to show how powerful and how useful the technique is, there is a case study part in the research. In the case study, the Maramaray Project of Istanbul is chosen to calculate the impacts. The potentials approach and Hansen’s Model are chosen to apply in the case study. After choosing the method and model they are modified and calibrated for the case study. After modifying and calibrating the model the method is applied to Marmaray Project. The outcomes of the analysis is tested through the hypnotizes that are generated. According to hypnotizes, core districts of the city will gain advantage and the unbalanced distribution of jobs and population between to side of the city will be widening. At last, precautions and planning strategies to overcome the possible bad effects of the Marmaray Project are constructed within the evaluation of the outcomes of the analysis. In addition to that the solutions to enlarge the usage of social-economic impact assessment tool in Turkey are studied.