Metro istasyonlarında kullanılan kaplama malzemelerinin, üretim ve kullanım süreci çevresel etkilerinin değerlendirilmesi: Çırçır İstasyonu örneği

Abstract

Çevre kirliliği ve küresel ısınma sonucu ortaya çıkan iklim değişiklikleri, azalan hammadde ve enerji kaynakları, nüfus artışına paralel artan enerji ihtiyacı gibi etkenlerin bir araya gelmesi, tüm sektörleri enerji ve çevre konularında araştırma yapmaya yöneltmiştir. Yapı sektörü paydaşları, özellikle malzeme ve inşaat sektöründen firmalar, akademik çevreler ve yerel yönetimler, harcanan enerjinin azaltılması, çevresel etkiler ve sera gazı salımlarının azaltılması amacıyla çalışmalar yapmaktadır. Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD), yapı ürün ve malzemelerinin veya binaların, yaşam döngülerinde sebep oldukları çevresel etkilerin değerlendirilmesi amacıyla geliştirilmiş ve günümüzde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Sürdürülebilir tasarım yaklaşımının, Dünyadaki ulaşım ve özellikle metro sistemleri ile ilgili çalışan kamu ve özel sektör kuruluşlarının gündemine girmesi ile, istasyonlarda eco-etiketli malzemelerin kullanımı ve istasyon yapılarına yeşil bina sertifikalarının alınmaya başlanması gibi gelişmeler ortaya çıkmıştır. Tez kapsamında, metro istasyonlarında kullanılabilecek döşeme, duvar ve tavan kaplama malzeme seçenekleri belirlenmiş ve bu kaplamaların üretim enerjileri kaynaklı çevresel etkileri hesaplanarak en az etkiye sahip kaplamalar saptanmıştır. Bununla birlikte, kaplamalar arasında daha doğru bir kıyaslama yapılabilmesi amacıyla, çalışma kapsamına; kaplamaların üretim enerjilerinin yanı sıra, metro istasyonları için kabul edilen min. 100 yıllık yapı yaşam süresi boyunca gerçekleşeceği varsayılan yenilenme sayıları da dâhil edilmiştir. Tez çalışması kapsamına dâhil edilen çevresel etki kategorileri ise, TS EN 15804+A2 standardına göre çevresel ürün beyanlarında (EPD belgesi) hesaplanması zorunlu olan yedi orta nokta etki kategorisi; küresel ısınma (Global warming- GWP), ozon tabakasının incelmesi (Ozone depletion- ODP), asitlenme (Acidification- AP), ötrofikasyon (Eutrophication- EP), fotokimyasal sis oluşumu (Photochemical ozone creation- POCP), abiotic kaynakların tükenmesi- elemanlar (Depletion of abiotic resources, elements- ADPE), abiotic kaynakların tükenmesi-fosil yakıtlar (Depletion of abiotic resources, fossil fuels- ADPF) dır. Tez çalışmasının başlangıcında, çevresel etki değerlendirmesi programlarının kullanılması düşünülmüş olmasına karşın, kaplama malzemelerinin ve tüm alt bileşenlerinin üretim aşamaları ile ilgili firmalardan veri teminindeki sıkıntılar sebebiyle, firmaların ürünleri için bağımsız kuruluşlara hazırlattıkları EPD belgeleri kullanılmıştır. EPD belgelerinde yer alan farklı birimlerdeki orta nokta etki kategori değerlerinin ortak bir birime (Pt) getirilmesinin ardından, her kaplama için toplam çevresel etkinin hesaplanabilmesi için, Avrupa'da yaygın olarak kullanılan Impact 2002+ metodunun hesap yöntemi kullanılmıştır. Kıyaslama yapılırken, döşeme, duvar ve tavan kaplamaları kendi aralarında karşılaştırılmıştır. İlk olarak 1m2'lik işlevsel birim için yapılan çevresel etki hesaplamaları, daha sonra örnek olarak seçilen Çırçır istasyonunun kaplama metrajları ile çarpılarak, bir metro istasyon yapısı için gerçekleştirilmiştir.