Batı Anadolu 14. yüzyıl beylikler mimarisinde yapım teknikleri

Abstract

İran üzerinden geçerek Batı Anadolu'ya yerleşen Türk boyların dan bir bölümü 13. yüzyıl sonlarında Batı Anadolu'ya yerleşip başlarındaki beylerin adları ile anılan Beylikler kurmuşlardır. İran ve Anadolu'dan geçişleri sırasında anıtsal bir İslam Mimarisi ile karşılaşan, yerleştikleri topraklarda da gelişmiş, zengin mimari gelenekler bulan Türkler yapılarında, bu iki farklı kültüre ait yapım tekniklerini bazen doğrudan, bazen birleştirerek bir arada uygulamışlar, giderek yeni biçimler ve öğeler geliştirmişlerdir. Beylikler Devri Mimarisi olarak da anılan bu devir mimarisi, gelişme sürecini 16. yüz yılda tamamlayan Klasik Osmanlı Mimarisi 'nin de kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Bu nedenle Klasik Osmanlı Mimarisi 'nin oluşumunu anlamak ve kimliğini tanımlamak için 14. yüzyıl Batı Anadolu Beylikler Mimarisi 'nin -Menteşeoğulları, Aydınoğulları, Sarubanoğulları, Germiyanoğulları ve Karasioğulları Beylikleri incelenmesi ve tanımlanması bir zorunluluktur. I. Bölümde 14. yüzyıl Batı Anadolu Beylikleri Mimarisi 'nin Anadolu Türk Mimarlığı Tarihi içindeki yeri vurgulanarak, bu mimariyi geliştiren toplumun siyasi, ekonomik ve sosyal yaşamı mevcut belgeler çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışmanın II. Bölümünde Türkler 'den önce Batı Anadolu'daki uygarlıklar ve tarihi süreç içinde geliştirdikleri mimarlık ve yapım teknikleri bir karşılaştırmaya olanak sağlamak amacıyla incelenmiştir. III. Bölümde mimari eserlerin kimlik kazanmasında önemli yeri olan yapı öğelerinden duvar, sütun, sütunbaşlığı, ayak, kemer, örtüye geçiş elemanları ve örtü, Türkler 'den önce Batı Anadolu'da, Beylikler devri yapılarında ve İran Selçuklu ve Anadolu Selçuklu yapılarında benzer özellikler gösteren öğelerde kullanılan malzeme, yapım teknikleri, kullanım yeri ve bezeme özellikleri incelenmiştir. IV. Bölümde incelenen yapım tekniklerinin Beylikler içinde bölgesel dağılımı ve nedenleri irdelenerek ele alınmaktadır. Bu de virde yaygın bir uygulama olan eski yapı öğelerinin kullanımı V. Bölümde incelenmiştir. Beylikler yapılarında görülen devşirme malzemenin yapıda özgün işlevine uygun ya da gelişigüzel kullanımına da özellikle değinilmiştir. VI. Bölümde Batı Anadolu Beylikler Mimarisi'nde, eşzamanlı İran Selçuklu ye Anadolu Selçuklu Mimarileri 'yle koşut olan yapım teknikleri ve bezeme öğeleri belirlenmiş ve kaynağı Doğu kültüründe olmakla birlikte, Batı Anadolu'da yeni bir anlayışla ele alman öğelere ve kompozisyonlara değinilmiştir. Sonuç Bölümünde ise Batı Anadolu Beylikler Mimarisi 'nin oluşumunda etkileri görülen yerel ve Doğulu (İran ve Anadolu Selçuklu) yapım geleneklerinden doğrudan alınan unsurlar, her iki yapım geleneğinin birleştirilerek uygulandığı öğeler ve Batı Anadolu Beylikleri Mimarisi 'nde varılan sentezlerin niteliği tartışılmıştır.