Tarihi Kent Merkezlerinde Metro Yapımı Ve Arkeolojik Değerleri Koruma İlişkisi; İstanbul Tarihi Yarımada Örneği

Abstract

Ulaşım dokuları yayaların hareketine göre düzenlenmiş olan tarihi kentlerde hızlı kentleşme sonucu meydana gelen fonksiyon değişimi ve 1960 yıllarından itibaren motorlu araç kullanımının giderek artması sonucunda mevcut ulaşım ağı, ulaşım talebine cevap veremez duruma gelmiştir. Araçların hareketliliğini arttırmaya yönelik çalışmalar olan yol genişletme ve yeni yollar açma şeklindeki düzenlemeler, tarihi kent merkezlerine daha çok araç girişine yol açmıştır. Ayrıca bu uygulamalar tarihi kent merkezinde bulunan kültürel değerlerin zarar görmesine neden olabilmiştir. II. Dünya Savaşı’ndan sonra kültürel mirasların korunmasının önem kazanmasıyla ulaşım uygulamalarında öncelikle tarihi dokuya en az zarar veren düzenleme arayışları başlamıştır. Tarihi kent merkezlerinde ulaşımın metro sistemi ile sağlanması yukarıda sözü geçen bu sorunlara getirilen çözümlerdendir. Metro yapımına paralel olarak tarihi kent merkezlerinin araç trafiğine kapatılması ve yayalaştırılmasının da önemi birçok Avrupa kentindeki uygulamalarda ortaya çıkmıştır. Ancak tarihi kent merkezlerinde metro sistemlerinin yapımı sırasında yapılan kazılar tarihi kentlerin yeraltı zenginliklerini tehlikeye düşürebilmektedir. Nüfus ve yüzölçümü bakımından İstanbul’dan çok daha küçük kentlerde metro yapım çalışmaları uzun yıllardır sürdürülmektedir. İstanbul’da ihmal edilmiş olan metro çalışmaları son yıllarda trafiğin içinden çıkılmaz bir hal almasıyla hız kazanmıştır. Ancak metro yapım çalışmaları başlamadan önce tarihi dokuya en az zarar verecek güzergahın belirlenmesi yapılmamış, yapım çalışmaları başladıktan sonra gelişmelere göre güzergahta değişiklikler yapılmıştır. Bu durum tarihi dokuda kayıplara, zaman kaybına ve maliyetin artmasına neden olmuştur. Konuyla ilgili bilim dalları ortaklaşa çalışmamış ve uygulamaya yöre halkının katılımı sağlanmamıştır.

As a result of the changed functions after the rapid urbanization of historical cities where communication textures have been organized according to behaviors of the pedestrians and the rise of the use of motor vehicles since 1960’s, existing communication network became inadequate in exchange of the communication demand. Arrangements like widening of roads and opening of new roads so as to raise the mobility of the motor vehicles, gave rise to more vehicles to enter the city centers. These policies also damaged the historical buildings found in the city centers. As the protection of the historical heritages became important after the Second World War, searches for arrangements that make the least damage to the historical artifact, began. Communication with metro systems in historical city centers is one of the solutions for the above problems. The other solutions parallel to metro construction found in a lot of European cities are to close the city centers to vehicular traffic and to open the roads to the pedestrians. However the excavation made during the construction of the metro systems in city centers endanger the underground heritages. Metro constructions still continue for many years in the smaller cities than Istanbul in terms of population and area. The metro construction in Istanbul, neglected for many years, gained speed in recent years as the traffic became inextricable. However no studies to determine the route damaging the historical texture at the very least have been done and the route has been changed according to the developments after the construction began. This caused losses in historical textures, waste of time and rise in cost. The disciplines related to the subject did not work together and they did not provide the participation of local population. Even it is not possible to obstruct the metro to pass the Historical Peninsula, the experts agreed that the contemporary development and the protection of cultural properties are uncompromising.