Demiryolu projelerinde inşaata başlama bölgesinin belirlenmesi için çok kriterli karar verme yaklaşımı: Bir vaka analizi

Abstract

İnşaat projelerinde proje yöneticilerinin rolü gelişen teknoloji, yeni dünya ve projelerin hedefleri doğrultusunda her geçen gün zorlaşmaktadır. Özellikle gelişen teknolojiye ve dünyaya ayak uydurmak farklı disiplinler ile entegre bir proje yönetim yaklaşımı sağlamaktadır. Her bir disiplinin tek bir proje altında yönetilmesi de ancak yapılan plana tüm tarafların uymasıyla sağlanır. Projelerin entegre yönetim anlayışıyla, süresinde, bütçesinde ve işverenin istediği kalitede tamamlanabilmesi de yetenekli proje yöneticileri ve doğru zamanda doğru karar almakla sağlanır. Planlama sürecini yöneten kişiler, elde ettiği bilgiler ve tecrübeler doğrultusunda ortaya çıkardıkları iş yapış modeli ile bir iş programı hazırlarlar. Planlama sürecinin tüm proje tarafından benimsenmesi ileride ortaya çıkması muhtemel risklerin, maliyet kayıplarının, organizasyon ve iletişimden kaynaklı hataların minimize edilmesi için önemlidir. İnşaat projelerinin yapısı gereğince karmaşık ve tekil olmasından dolayı zaman zaman ortaya beklenmeyen problemler çıkabilir. Bu öngörülmeyen problemler sonucunda da hazırlanan iş programı ile sahada yürütülen işler arasında uyumsuzluk olabilir. Bu gibi durumlarda hızlı karar alma, zaman kaybını ve dolayısıyla para kaybını önlemek demektir. Fakat karar verme süreçleri projelerin büyüklükleri, ekonomik şartlar ve teknolojik gelişmeler dolayısıyla git gide zorlaşmaktadır. Problemlere çözüm bulunurken karar verme modellerinden en uygununun seçilmesi gereklidir. Bu tez çalışması kapsamında planlama süreçlerini destekleyici, çok kriterli karar verme yöntemlerinin kullanıldığı bir model önerilmiştir. Bu modelin proje kapsamında yapılan iş programını destekleyici veya proje yöneticilerinin kararlarına yol gösterici bir model olması amaçlanmıştır. Önerilen bu model kapsamında bir ulaştırma ve güzergah projesi olan demiryolu projesi üzerinde örnek proje incelemesi yapılmıştır. Bu nedenle demiryolu projesi karakteristik özellikleri göz önünde bulundurularak ve uzmanlar ile yapılan görüşmeler sonucunda modele uygun kriterler belirlenmiştir. Kriterlerin ağırlıkları DEMATEL yöntemi kullanılarak hesaplanmış ve karar hiyerarşisi oluşturulmuştur. Ardından ise 3 farklı çok kriterli karar verme yöntemi (TOPSİS, COPRAS ve EDAS) kullanılarak alternatiflerin öncelik sıralaması yapılmış ve sonuçlar birbiri ile karşılaştırılmıştır. Yapılan literatür araştırmasında ayrı ayrı hem planlama süreçlerinde kullanılan çok kriterli karar alma yöntemleri hem de ulaştırma projelerinde bu yöntemlerin hangi süreçlerde kullanıldığı incelenmiştir. Fakat yapılan çalışmalarda ulaştırma projeleri planlama süreçlerinde inşaata başlamak için bölgesel öncelik sıralaması yapılan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu tez çalışmasının ileride yapılacak çalışmalara fikir vermesi hem de planlama süreçleri için girdi sağlaması amaçlanmıştır. Genel perspektiften çok kriterli karar verme yöntemleri ele alınmış ve önerilen model kapsamında kullanılan bu yöntemler açıklanmıştır. Ayrıca yöntemlerin detaylı çözüm adımları da tez kapsamında anlatılmıştır. Kullanılan tüm yöntemler genel olarak tanımlanmış ve uygulama süreçleri detaylı olarak açıklanmıştır. Son bölümde ise önerilen model içerisinde belirlenen ana ve alt kriterlerin hesaplanan ağırlıkları doğrultusunda, problem içerisindeki etkileri sunulmuştur. Önerilen model kapsamında belirlenen bazı kriterler proje tipine göre değişkenlik gösterebilir. Ayrıca ileride yapılacak çalışmalarda farklı kriterler modele eklenerek daha detaylı ve mevcut proje yönetimi araçlarını sadece destekleyici değil, alternatif oluşturabilecek bir karar verme modeli oluşturulabilir.