Ali Rıfat Çağatay’ın Koleksiyonunda Bulunan Nâyi Osman Dede’nin Uşşâk Ve Itrî’nin Segâh Ayin-i Şeriflerinin Edisyon Kritiği

Abstract

Osmanlı-Türk müziğinde, repertuarın ustadan çırağa aktarılması ?meşk?olarak adlandırılan bir öğretim sistemi ile olmuştur. Bununla birlikte, zaman içerisinde müziği yazma girişimlerinde bulunulmuştur. Günümüzde en fazla nota yazısının ulaştığı ise Hamparsum Limonciyan Efendi?nin Hamparsum notası olarak bilinen müzik yazısı olmuştur.Çalışmamızda Ali Rıfat Çağatay?ın koleksiyonunda bulunan defterdeki 17. yüzyıla ait Mevlevi ayinlerinin 20. yüzyıla ne şekilde ulaştığını araştırmaktır. Çalışmamızda iki mevlevî ayini üzerinde durulmaktadır. Bunlardan ilki Nâyi Osman Dede?nin Uşşâk mevlevi ayini, diğeri ise Buhurîzâde Mustafa Itrî Efendi?nin Segâh mevlevi ayini?dir. Bu incelemede Ali Rıfat Çağatay?ın koleksiyonundan çeviriyazımı yaptığımız ayinler temel alınmıştır. Eserler kronolojik olarak dizilmiştir. Mevlevi ayininin selamları, usulü ve ölçü sayıları tespit edilmiş, melodik benzerlik ya da farklılıklardan oluşan değişim göz önünde bulundurulmuştur. Böylece değişim var ise ne oranda olduğu görülebilecektir.Ali Rıfat Çağatay koleksiyonundaki hamparsum notalarının çeviriyazımı ve değerlendirilmesi üzerine kurulu olan çalışmamız dört ana bölüm ve bir ekten oluşmaktadır. Birinci bölüm olan giriş bölümünde çalışmamız ile ilgili hamparsum müzik yazısı da dahil olarak müzik yazılarından kısaca bahsedilmiş ve mevlevi ayiniyle ilgili temel bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde, Ali Rıfat Çağatay?ın hayatı, koleksiyonundaki 1 nolu defterin tanıtımı, defterin içerisinde eseri bulunan bestecilerin doğum ve ölüm tarihleri hakkında kısa bilgiler verilmiş; ayrıca metodoloji ile çalışmamızda kullanılan bazı işaretlerle ilgili açıklamalar yapılmıştır. Üçüncü bölümde, Ali Rıfat Çağatay?ın defterinden seçtiğimiz iki mevlevi ayininin edisyon kritiği yapılmıştır. Birinci ayinimizin bestecisi Nâyi Osman Dede?nin hayatı ve Uşşak Mevlevî ayini kronolojik sırasıyla; Emre Soylu tarafından çeviriyazımı yapılan Câzim Efendi ? Raif Dede nüshası, nota çeviriyazımı yapılan Ali Rıfat Çağatay?ın defteri, Türk Musikisi Klasiklerinden Mevlevî Ayinleri İstanbul Konservatuvar Neşriyatı ve Sadettin Heper?in Mevlevi Ayinleri adlı eserleriyle karşılaştırılması yapılmıştır. İkinci mevlevi ayinimizin bestecisi Buhurîzâde Mustafa Itrî Efendi?nin hayatı ve Segâh Mevlevi ayini yine kronolojik olarak sırayla; Ali Rıfat Çağatay?ın defteri, Türk Musikisi Klasiklerinden Mevlevi Ayinleri İstanbul Konservatuvar Neşriyatı ve Sadettin Heper?in Mevlevi Ayinleri adlı eserleriyle müzik yazısı karşılaştırılması yapılmıştır. Dördüncü bölüm olan sonuç bölümünde ise edisyon kritiği yoluyla çalışmamızdan elde edilen çıkarımların, dönemlerarası benzerlik ve farklılıkları ortaya konulmuştur. Bu değişimin neler olduğu çeviri yazımdan elde edilmiş veriler ışığında genel hatlarıyla açıklanmıştır. Sonuç bölümünün ardından, çalışmamıza ek olarak Ali Rıfat Çağatay?ın koleksiyonundaki 1 nolu defterdeki notalar eklenmiştir

The transfer of knowledge of the Ottoman Music Repertoire has been procured by the Master-apprentice system called "Meşk" which is a teaching system. In addition to this, attempts to write music has been made also. Today, the most well preserved notes we have the ones written whith the Hampartsoum Limondjian Efendi's notation system commonly known as the Hampartsoum note. In this study, you will find the research on the notebook which is in the Ali Rıfat Çağatay's collection alongside the research on the whirling dervish rites which belonged the 17th century and how they managed reaching to the 20th. Furthermore, you will find the two rites especially focued on. The first one being Nâyi Osman Dede's Uşşak Mevlevi Rite and the second being Buhurîzâde Mustafa Itrî Efendi?s Segâh mevlevi rite. This reseach based on the rites that we trans-wrote, found in the Ali Rıfat Çağatay's collection. The pieces has been arranged chronologically. The salutes, tempos (routines) and measure counts of the mevlevi rites have been stated, the diffreneces caused by the melodic changes and likenesses have been regarded thus if there would be a change, it could be observed. The study consists of four main sections and an excursus. The introduction, which is also the first section, mentions different notation systems including the Hamparsoum notation system and provides basic information about mevlevi rites. The second section includes a short biography of Ali Rıfat Çağatay, the introduction of the notebook number 1 of the collection, a brief on the composers birth and death dates whose compositions are in the notebook, furthermore explanations on the methods and some signs which has been used in the study. The third section comprises the critical editions of two mevlevi rites, choosen of Ali Rıfat Çağatay?s notebook. In chronological order of our first rite's composer Nâyi Osman Dede?s life and Uşşak Mevlevî rite; Câzim Efendi ? Raif Dede copy, trans, wrote by Emre Soylu, notation based trans-wrote notebook of Ali Rıfat Çağatay and a comparison of Mevlevi Rites from the Turkish Music Classics Istanbul Conservatory Publications and Saadettin Herper's Mevlevi Rites. Again in chronological order of our second rite's composer Buhurîzâde Mustafa Itrî Efendi?s life and Segâh Mevlevi rite, the notebook of; Ali Rıfat Çağatay?and a notational comparison of Mevlevi Rites from the Turkish Music Classics Istanbul Conservatory Publications and Saadettin Herper's Mevlevi Rites. The fourth and the last section which is also the conclusion presents the results, the similarities and the differences between the periods defined by the usage of critical edition method and under the light of the trans-wrote data; the alterations explained in in broad strokes.After the conclusion; as an excursus; the sheets that belongs to Ali Rıfat Çağatay's notebook presented.