Zonguldak Kömür Havzası’ndaki Seyfi Arkan Yapılarının Koruma Sorunları

Abstract

Zonguldak’ta taş kömürü üretimine 19. yüzyılın ortalarında başlanmış, üretimin artmasıyla bölgede yoğun işçi nüfusu meydana gelmiştir. İşçilerin barınması için yerli ve yabancı şirketler tarafından Havza’ya yapılar yapılmıştır. Cumhuriyet döneminde başlatılan planlamalar kentin genel karakterinde önemli değişiklikler yaratmıştır. Türkiye İş Bankası Havza’nın sosyal ve teknik açıdan gelişmesi için yatırımlar yapmış, bu amaçla Seyfi Arkan’a iki adet proje hazırlatmıştır. Seyfi Arkan 1934-1936 yılları arasında Zonguldak Kömür Havzası’nda, TÜRKİŞ ve KÖMÜRİŞ çalışanlarının kullanımına yönelik kent ölçeğinde iki adet işçi konutları kompleksi projesi tasarlamıştır. Günümüzde Türkiye Taşkömürü Kurumu mülkiyetinde olan TÜRKİŞ projesine ait yapılar Zonguldak Üzülmez ve Asma Mahalleri’nde, KÖMÜRİŞ projesine ait yapılar ise Zonguldak Kozlu Beldesi Kılıç Mahallesi’nde yer almaktadır. Mimar Seyfi Arkan, Atatürk’ün mimarı olarak anılan Cumhuriyet dönemi Türk mimarıdır. Arkan Zeki Sayar, Şevki Balmumcu, Burhan Arif ve Sedad Hakkı Eldem ile aynı dönemde Sanayi-i Nefise Mektebi’nde (bugünkü Mimar Sinan Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi) mimarlık eğitimi görmüştür. Mezun olduktan sonra Avrupa’ya gönderilmiş, 1929-1933 yılları arasında Berlin’de Hans Poelzig’in atölyesinde çalışmıştır. Seyfi Arkan’ın şehircilik ve tek yapı ölçeğinde çok sayıda eseri vardır. Florya Deniz Köşkü, İller Bankası, Üçler Apartmanı, Tahran ve Şimran Türkiye Büyükelçilik Binası gibi mesleki hayatının en önemli eserlerini Arkan, 1930-1940 yılları arasında gerçekleştirmiştir. Tez çalışması kapsamında, Zonguldak Kömür Havzası’nda Seyfi Arkan’ın tasarladığı iki projeye ait yapılar koruma açısından incelenmektedir. Çalışma, mevcut durumun ayrıntılı bir şekilde belgelenmesi, proje ile uygulama aşamasının uyumunun incelenmesi, tarihsel araştırmalarla restitüsyon projelerinin hazırlanması ve bu bilgiler ışığında alanla ilgili korumaya yönelik müdahale kararlarının alınmasını içermektedir.

Zonguldak hard coal production started in the middle of 19thcentury, the increase of production in the region occurred in dense working population. Buildings were made at by indigenous and foreign companies for to shelter of workers at coalfield. Planning which was started at Republican period created important changes at general characteristics of city. Turkish Business Bank made an investment for development of social and technical aspects, for this aim it made Seyfi Arkan to prepare two projects. Between 1934-1936, Seyfi Arkan designed two urban scale projects of workers housing complex at Zonguldak coalfield for the use of TÜRKİŞ and KÖMÜRİŞ workers. Nowadays buildings which Turkey Institution of Coal owned are located in Zonguldak Üzülmez, Asma Venues and Kılıç Neighborhood in Zonguldak Kozlu Town. Seyfi Arkan, who is mentioned of Atatürk’s architect, is a Turkhis architect of Republic period. He studied architecture in Sanayi-i Nefise (Fine Arts) Academy (now Mimar Sinan University, Fine Arts Faculty) with Arkan Zeki Sayar, Şevki Balmumcu, Burhan Arif and Sedad Hakkı Eldem in the same period. After graduation, he was sent to Europe; he worked in the office of Hans Poelzig in Berlin between 1929-1933. He was carried out the most important works of his professional life as Florya Sea Residence, İller Bankası building, General Directorate of Municipal Bank, Üçler Apartment, Tahran and Şimran Turkey Embassy Buildings between 1930-1940. In this thesis, two projects designed by Seyfi Arkan at Zonguldak Coalfield are examined in terms of protection. The research aims to prepare a detail documentation of the current situation, to examination of compliance with the project and implementation phase, to prepare restitution projects with historical researches and to take intervention decisions which intended for preservation in the light of this informations.