Kentsel Aydınlatmada, Aydınlatma Master Planları Ve Aydınlatma Master Planı İçin Bir Rehber Önerisi

Abstract

1980 sonrası dönemde gerek küreselleşen dünya kentlerinin birbirleriyle yarışması, kentlerin ön plana çıkabilmek için daha çekici, daha güzel, daha planlı olma çabaları, gerekse yaşanan teknolojik ve bilimsel gelişmeler, kentsel aydınlatma konusunda da önemli gelişim ve değişimler yaşanmasına neden olmuştur. Ayrıntılı, kapsamlı, sistemli bir planlama ile oluşturulmuş çağdaş aydınlatma tekniklerinin, uygun standart ve şartların sağlandığı, gereksiz enerji kullanımının minimuma indirildiği bir kent aydınlatması, o kentin çağdaşlığının, gelişmişliğinin ve yüksek yaşam kalitesinin en önemli göstergelerinden birini oluştururken, kent kullanımını ve yaşantısını düzenleyen, toplumsal değerleri arttıran, kenti çekici kılan, en önemli planlama araçlarından biri olma özelliğini taşımaktadır. Bu çalışmada kentsel aydınlatmanın önemi, temel amaçları ve gerekliliklerini belirlemek ve açıklamak, etkili bir kentsel aydınlatma için gerekli olan aydınlatma master planlarının sürecini, aşamalarını irdelemek, prensiplerini belirlemek ve yurtdışında uygulanmakta olan aydınlatma master plan örnekleri karşılaştırılarak, bir aydınlatma master plan rehberi oluşturulması amaçlanmıştır. Küreselleşme sürecini yaşadığımız yarışmacı bu dönemde aydınlatma konusunda da gelişigüzel, birbiriyle uyumsuz, tek tek yapılan değer ve kaliteyi düşüren aydınlatmaların kabul edilemeyeceği, bunun yerine tüm kent bütününü kapsayan aydınlatma master planları oluşturulması ve aydınlatmanın bu planlar doğrultusunda tasarlanmış bütüncül yaklaşımlarla yapılması gerekmektedir. Kentsel aydınlatmanın anlamlı olabilmesi, istenilen etkiyi verip başarı ve devamlılığının sağlanabilmesi için kontrollü yapılması gerekmekte ve bu da aydınlatma master planları ile sağlanabilmektedir. Aydınlatma master planları, birçok farklı aydınlatma öğesinin, kentin farklı bölgelerinde farklı amaçlara hizmet eden aydınlatma elemanlarının hepsinin birbirleriyle uyumlu bir şekilde biraraya gelerek kentte bir bütün oluşturmalarına olanak sağlayacak, hepsini bir çatı altında toplayacak çerçeve, plan bütünüdür. Her plan ve tasarımda olduğu gibi aydınlatma master planlarının da amaç, hedef ve prensipleri bulunmaktadır. Amaç ve hedefleri kentler arasında oldukça benzerlik gösterse de her kent için belirlenen kriter, prensip ve aydınlatma stratejileri birbirinden farklıdır. Bu kriter ve prensipler kentin kimliği, sahip olduğu değerleri, özellikleri, konumu, boyutu, kullanıcıları, tarihi, kültürel, sosyal, ekonomik şartları gibi birçok faktöre bağlı olarak değişim göstermektedir. Bu değişim ve farklılıklardan dolayı bir aydınlatma master planının ön çalışması, o kentin her türlü değerinin araştırılması ve kapsamlı bir analiz çalışmasının yapılmasıdır. Her kentin hatta her kentsel mekanın aydınlatma master planı da bu özellikleri kapsamında kendine özgü oluşturulmaktadır ancak bir master plan oluşturulurken izlenmesi gereken adım ve aşamalar aynıdır. Bu bağlamda yapılan incelemeler ve araştırmalar sonucunda oluşturulan aydınlatma master plan rehberine göre; aydınlatma master planı oluşturulurken izlenmesi gereken aşama ve alt adımlar; 1. Tanımlama 1.1. Analiz ve araştırma çalışmalarının yapılması, 1.2. Aydınlatma master plan sürecinin oluşturulması, 1.3 Aydınlatma master plan temel amaçlarının tanımlanması, 1.4. Zonlama/ kentin bölgelere ayrılması, 1.5. Kentsel odak noktalarının belirlenmesi, 1.6. Önemli cadde ve sokakların tanımlanması, 2. Tasarım 2.1. Belirlenen odak noktası ile çevresi arasında hiyerarşik düzenin kurulması, 2.2. Senaryo oluşturulması, 2.3. Kimliği yansıtan mevcut aydınlatma elemanlarının belirlenmesi, devamlılığının sağlanması ve kent mobilyası olarak aydınlatma elamanlarının tanımlanması, 2.4. Armatür çeşidinin, ışık renginin, şiddetinin ve konumunun belirlenmesi, ışık kirliliğini engelleyecek önlemlerin alınması, 2.5. Aydınlatılacak yapıların aydınlatılacak bölüm ve yüzeylerinin belirlenmesi, 2.6. Kavramsal tasarım görüntülerinin oluşturulması, 3. Planın uygulama, montaj ve kontrol aşamalarının gerçekleştirilmesi olarak tanımlanmıştır. Tanımlanan aşamalar kapsamında aydınlatma master planları; o kent ve bölgeye özgü tasarlanmalıdır, kapsamlı ve bütüncül bakış açısıyla, doğru zamanda doğru eylemlerin gerçekleştirilmesi ve yerinde kararların alınması için iyi bir organizasyon ve kamusal kurum dahilinde oluşturulmalıdır. Amacın, hedeflerin, vurgulanmak istenilen kent kimliğinin belirlenmesi çok önemlidir; oluşturulacak senaryolar, aydınlatma tasarımı bu kriterlere göre şekillendirilmelidir. Aydınlatma master planlarının uygulama aşaması, bu aşamadan sonra düzenli bir şekilde denetlenmesi, planın sürdürülebilirliğinin sağlanması ve başarılı olmasının ana şartlarından bir tanesidir. Bu konuda ilgili kurum ve kuruluşların çok dikkatli olması gerekmektedir. Ülkemizde henüz bir aydınlatma master planı örneği olmasa da aydınlatmanın önemi giderek artmakta ve aydınlatmaya sadece teknik, temel ihtiyaçları karşılamak ya da estetik olarak yapıları süslemek olarak bakılmamaktadır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı olarak kurulan Şehir Aydınlatma ve Enerji Müdürlüğü aydınlatmaya verilen değerin arttığının bir göstergesidir. Gerekli organizasyon oluşturulduktan sonra ilgili kurum ve kuruşlar, konusunda uzman yetkili kişiler, özel firmalar ve akademik kuruluşların desteği ile kentlerimiz için bütüncül yaklaşıma sahip bir aydınlatma master planı oluşturmak mümkündür.

The period after 1980 has casued significant changes and experienced developments in urban lighting as a result of both technological and scientific developments that has taken place, and globalized world cities’ competition against each other with efforts to have more attractive, more beautiful, more planned urban areas in order to bring their cities forefront. While an urban lighting with a thorough, comprehensive and systematic planning, which is created with contemporary lighting techniques, and is met appropriate standards and requirements, in which unnecessary energy use is minimized creates one of the most important landmarks of a city’s modernity, development and high quality of life, it also has the characteristics of being one of the most important planning tools which makes the city attractive, increases its social values, regulates the urban land use and urban life. This study aims to identify and explain the importance of the basic objectives and requirements of urban lighting, to identify the principles for an efficient lighting master plans as well as examining their processes and steps therein, and to form a lighting master plan guide/lines by employing the comparison of lighting master plan examples applied elsewhere. This epoch in which we live the competing process of globalization, ligthing as well as illumination which is made haphazardly, incompatible with each other, applied on an individual basis and which therefore decreases the value and quality of ligthing are unacceptable, thus, instead of this, lighting master plans which embraces the entire urban area needs to be formed, and the lighting needs to be designed in accordance with the said plans, and created with integrated approaches. In order urban lighting to be meaningful and to give desired efficiency and hence to keep its contunity and effectiveness , it has to be performed in a controlled manner and that is achieved with lighting master plans. A lighting master plan is an omni plan and framework which brings all other parts together, which enables integration in an urban area by marshaling many different lighting elements in a meanigful wholeness which otherwise function for various purposes across in different districts of an urban city. As in every plan and design, there are certain aims, objectives and principles in a lighting master plan too. Although they are quite similar in terms of their aims and objectives, the criteria, principles and lighting strategies that are determined are different from each other in each urban area. These criteria and principles vary depending on many factors such as city s identity, its values, characteristics, location, size, users, history, cultural, social and economic conditions. Owing to these variances and differences, a preliminary study of a lighting master plan is examining the value of a certain city, and conducting a comprehensive analysis of all kinds in that regard. lighting master plan for every city and even every urban area, within the scope of these characteristics, has to be created distinctively, however when creating a master plan, steps and phases need to be followed are the same. According to a lighting master plan guidelines which is created based on investigations and researches in this context, following steps need to be followed when creating a lighting master plan: 1. Analyis 1.1. Conducting related analyses and research 1.2. Creating the lighting master plan process 1.3. Identifying the main objectives of the lighting master plan 1.4. Zoning / division of the city into regions 1.5. Identifying urban focal points 1.6. Identifying major roads and streets 2. Design 2.1. Establishing hierarchical order between the determined focal points and its environment 2.2. Creating a script of the plan 2.3. Identifying current lighting elements that reflects the city’s identity, ensuring the continuity and defining those of urban furniture elements as lighting 2.4. Determining the types of luminaire, light color, location and intensity of lighting, taking measures to prevent light pollution 2.5. Identifying lighting sections and surfaces of structures to be illuminated 2.6. Creating conceptual image designs 3. Implementation of the plan is concluded after installation and control phases. Within the framework of the descrined steps, the lighting master plans has to be designed in city and region-specific way, and with a comprehensive and integrated perspective, they have to be created in coordination with a qualified organization and public institution in order to make sound decisions and conduct right actions at right timing. Determining the aims, objectives and the desired city’s identity that is to be highlighted, is vital, thus respective scripts and lighting design has to be structured in accordance with these criteria. The implementation phase of a lighting master plan, monitoring on a regular basis after this phase are among the main requirements for ensuring the sustainability and success of a plan. Relevant institutions and organizations in this subject should be very circumspect. Although we still do not have a lighting master plan example in our country, the importance of lighting increases and it is no longer regarded as technical or convenience tools nor as an aesthetic ornament for buildings. The City Lighting and Energy Directorate which is part of the Istanbul Metropolitan Municipality is an indication of the importance that lighting has gained. After creating the necessary organization, experts and authorized staff in related institutions and organizations can create a lighting master plan which has a integrated approach to our cities by colloborating with academic institutions or private companies.