Birim konut planlamasında koridor tipolojisine karşı yatay sirkülasyon ihtimalleri

Abstract

Birim konut, ekonomik, coğrafi veya kültürel anlamda bakıldığında, birbirinden çok farklı koşullara sahip bireyleri ağırlamakta, bu bireylerin yaşantısına ev sahipliği yapmaktadır. Birim konut planlaması hakkında düşünmek ve tartışmak bu açıdan önemli görülmektedir. Yaklaşık olarak son elli yıla bakıldığında, Türkiye coğrafyasında tekil veya toplu halde üretilen çok katlı konut bloklarındaki birim konutlarda, çeşitli aktörlerce kabullenilmiş, yoğun biçimde uygulanmakta olan, katı işlevselci anlayıştan süregelen baskın bir plan kurgusunun söz konusu olduğu söylenebilir. Çok çeşitli ve birbirinden farklı olası konut sakinlerinin barınması için, benzer plan şemalarının üretilmesi problemli olarak değerlendirilebilir. Böyle bir durumun sorgulanması ise kaçınılmazdır. Mimarlık pratiği içerisinde, birim konut planlaması özelinde yeteri kadar tartışılmadığı ve bahsi geçen baskın plan şemasının kilit mahallinin koridor olduğu görüşüyle, koridor mahalli, çalışmanın odağına alınmıştır. Tez çalışmasının temel söylemlerinden biri, birim konut iç mekân kurgusunda bir sirkülasyon mahalli olarak koridorun tartışılması ile farklı yatay sirkülasyon olasılıklarının değerlendirilmesinin, ikamet edene özgü biçimde farklılaşan ve çeşitlenen düzenlere erişmeyi mümkün kılabileceğidir. Dolayısıyla, birim konutun içerisindeki koridorun tartışılmasının, birim konut planlamasında farklı potansiyelleri ortaya çıkarabileceğine dair bir sorgulamayla hareket edilmektedir. Bu bağlamda, araştırma, yatay sirkülasyon ekseninde birim konut planlamasında meydana gelen dönüşümleri izlemeyi, çeşitli örneklendirmeler üzerinden plan kurgusu ile yatay sirkülasyon arasındaki ilişkileri anlamayı, çeşitli yatay sirkülasyon olasılıkları ile konuyu tartışmaya açmak için bir zemin hazırlamayı hedeflemektedir. Tüm bunların beraberinde çalışma için bir diğer motivasyon, baskın plan tipolojisinin altında kalan örtük potansiyelleri ortaya çıkarmak üzere bir katkı sunabilmektir. Birim konut planlaması üzerine güncel konut pratikleri ve tasarım düşüncesinin gelişimi açısından koridor mahallinin tartışılmaya değer olduğu savıyla yola çıkılan çalışmada, beraberinde yeni sorular üretmesi beklentisiyle, birtakım sorular araştırma sürecinde yönlendirici olmuştur: Koridor mahalli, birim konut iç mekân kurgusunu nasıl etkiler? Koridor mahallini tartışmak, birim konut planlaması için nasıl potansiyeller taşır? Koridor mahalline alternatif yatay sirkülasyon ihtimalleri neler olabilir ve bu ihtimaller nasıl imkanlar için alan açabilir? Çalışmada, katı işlevselci yaklaşım ile kurulan koridor tipolojisinin hâkimiyetindeki birim konut planlamasına karşı, olası yatay sirkülasyon ihtimalleri çalışma kapsamında seçilen örnekler üzerinden irdelenmiştir. Bu örnekler, düşeyde örgütlenen çok aileli konutlar ve yalnızca yatayda kurulan birim konutlar değerlendirilerek toplanmış olup, metrekare olarak birbiri ile alansal yakınlık kuran benzer oda sayılarına sahip olanlar seçilmiştir. Yatay sirkülasyon ihtimalleri üzerinden birim konut iç mekân kurgusu, plan temsilleri aracılığıyla incelemeye alınmıştır. Mekâna pek çok farklı açıdan, farklı disiplin ve kavram yoluyla yaklaşılabileceği aşikardır. Ancak çalışma kapsamında, plan temsilinden ileri gelen potansiyeller önemsenmektedir. Dolayısıyla konunun somutlaştırıldığı zemin, mevcut birim konut şemaları üzerinden, aynı grafik dilde ve aynı ölçekte yeniden üretilen plan temsilleri ile oluşturulmuştur.