Türkü icracılarının nefes ve artikülasyon sorunlarına deneysel yaklaşım

Abstract

Bu araştırma, yüzyıllardır geçerliliğini koruyan ve tüm ses müziği ile ilgilenen eğitimcilerin üzerinde önemle durduğu belkanto tekniğinin prensipleri doğrultusunda, türkü icra eden müzik öğrenimli gençlerin nefes ve artikülasyon sorunlarının irdelenmesini ve bu doğrultuda tekerleme egzersizlerinin bir eğitim olgusu olarak kullanımını esas almıştır. Şarkı sesi, diyafram solunumu, yöresel ağız ve hançereler, prozodi, messa di voce, apociyo, belting gibi çok önemli ses ve şan eğitimi yaklaşımları, türkü icracılarının nefes ve artikülasyon sorunları bakımından irdelenerek tekerleme egzersizlerinin şarkı ses niteliklerinin geliştirilmesinde önemli bir eğitim olgusu olabileceğini tartışmaya açan bir modelleme fikri benimsenmiştir. Yapılan kaynak taramalarıyla, nitelikli bir şarkı sesine ulaşmada belkanto tekniğinin önemini ortaya koyan kitap, dergi, makale, lisansüstü tezlerinden edinilen bilgiler, Youtube ortamında kayıtlı olan kongre, konferans, ustalık sınıflarındaki çalışmalarla bir bütün halinde değerlendirilerek, tekerleme egzersizlerinin batıda yüzyıllardır geçerli olan bu gibi tekniklerin kolay öğrenilmesinde özel bir öneminin olup olmadığı sorusuna cevap aranmaya çalışılmıştır. Bu sorudan alınan olumlu cevapla Türk müziği içinde uygulanabileceği düşünülmüş ve geliştirilen model konservatuvar öğrenimli genç müzisyenler üzerinde denenmiştir. Nefes ve artikülasyon sorunlarına yeni bir yaklaşım olarak öngörülen 27 şaşırtmacalı tekerlemeden türetilmiş egzersizler araştırmaya katılan 24 deneğe uygulanmıştır. Deneklerin çalışma öncesi ve sonrasında sahip oldukları nefes ve şarkı ses nitelikleri akustik ve algısal analizlere başvurularak yorumlanmıştır. Tüm bu çalışmalarden elde edilen bulgularla birlikte appoggio, messa di voce ve chiaroscuro gibi Belcantodan türemiş olan tekniklerin öğrenilmesinde ve nitelikli bir şarkı sesine ulaşılmasında tekerleme egzersizlerinin önemli bir eğitim olgusu olduğu sonucuna varılmıştır. Gerçekleştirilen olgu analizlerinde apociyo, messa di voce, kiyaroskuro gibi şarkıcıya parlak, anlaşılabilir, farkındalıklı ve etkili bir nefes-ses koordinasyonu sağlayan tekniklerin daha kolay öğrenilmesinde tekerleme egzersizlerinin önemli bir eğitim unsuru olduğu gözlemlenmiştir. Telafuz, artükülasyon, ton kalitesi, nefes yönetimi, sesin acelite, şiddet, koyuluk açıklık ve parlaklık gibi niteliklerinin geliştirilmesi bakımından sözel ve müzikal egzersizlerle uygulanan tekerlemelerin, var olan şan eğitimine dair tekniklerin daha kolay öğrenilmesinde etkili bir yöntem olduğu görülmüştür. Bu yönüyle tekerleme egzersizleri, türkülerin etkili bir ses dağarı ile aktarılmasında önem taşıyan nefes ve artikülasyon sorunlarının çözümünde ve müzisyenlik becerilerinin geliştirilmesinde pedagojik bir değer ortaya koymuştur. Ayrıca konservatuvar öğrenimli ses icracısı kör müzisyenlerin deneyimlerinden yararlanılmasının şarkıcının beden, zihin ve ses koordinasyonu ile ilgili sorunların giderilerek daha verimli bir ses potansiyeline ulaşılmasında uygulanabilir etkili bir yöntem olduğu düşünülmüştür. Dolayısıyla, konservatuvarların şan eğitimi içeriklerinin etkili bir biçimde aktarılmasında seslerin, nüansların ve tüm müzikal değerlerin iç duyuşla kavranmasının nitelikli bir ses yaratılması ile mümkün olduğu önemsenerek kör müzisyenlerin bu doğrultuda oynadığı rol önemli görülmüştür. Hem uygulamalı etnomüzikoloji hem de deneysel müzikoloji yaklaşımlarını içerdiği düşünülen bu gibi çalışmaların şarkı sesi, müzisyenlik, kültür ve toplum etkileşimini ortaya koyabilen yeni tartışma alanları yaratma gücünde olabileceği araştırmaya özgü bir var sayım olarak önemsenmiştir. Anahtar Kelimeler: Tekerleme egzersizleri, halk müziği, Türkü İcracılığı, Nefes ve Artikülasyon, belkanto, messa di voce, apoggio.