Mevcut bir yerleşmenin ekoköy bağlamında geliştirilmesi ve enerji etkinliği açısından değerlendirilmesi

Abstract

Kırsalda ekonomik ve sosyal gücü bulamayan insanların yerleşimlerini terk ederek kentsel alanlara göç etmesi nedeniyle kentsel nüfusta plansız artış meydana gelmektedir. Bu artış insanlar üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Özellikle Kasım 2019 yılı itibariyle ortaya çıkan Covid -19 salgını ile insanlar kentleşmenin olumsuzlukları ile karşı karşıya kalmış ve kırsal alanda yaşam önem kazanmaya başlamıştır. Diğer taraftan 1960 ve 70'lerde alternatif sürdürülebilir yaşam alanları oluşturmak için eko-köy hareketi doğmuştur. Ekoköy toplulukları, belirli bir amaç doğrultusunda birlikte yaşamı benimsemiş doğal ve yerel malzemeyi kullanarak doğaya en az zararla kendilerine yerleşim yeri kurmak isteyen kişilerden oluşmaktadır. Dünyada uygulanan ekoköy örnekleri ekonomik, sosyal, ekolojik ve kültürel açıdan belirli kriterler sağlayan ve sürdürülebilir topluluk bilinci ile oluşan ekolojik yerleşimlerdir. Ekoköyler Türkiye'de de kurulmuş ancak sonradan ortaya çıkan bir takım nedenlerden dağılmıştır. Bu yüzden çalışma kapsamında ülke şartlarına uyum sağlayabilecek geleneksel yaşamı benimsemiş olan çiftçiye üretim ve barınma desteği sağlayan tarımköy kavramının TOKİ tarafından uygulamaları ele alınmıştır. Mevcut tarımköy uygulamalarını desteklemek ve iyileşmesine katkı sağlamak amaçlı ekoköy kavramı ile beraber incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde çalışmanın amacı yapılan literatür araştırması ve çalışmanın kapsamı aktarılmıştır. İkinci bölümünde Ekoköy ve tarımköye ait tanım ve açıklamalar yer almaktadır. Aynı zamanda ekolojik yaşamı destekleyen yurt içi ve yurt dışındaki bazı kuruluşlar hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Üçüncü bölümde ise Türkiye'de ve dünyada uygulanan ekoköy örnekleri detaylı incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Dördüncü bölümde TOKİ Karaman Bölükyazı Tarımköy Projesi referans yerleşim yeri olarak belirlenmiş ve tarımköye ait iç ve dış çevre verileri araştırılmıştır. Enerji etkinlik açısından değerlendirme amaçlı DesignBuilder programına bu veriler aktarılmış ve simüle edilmiştir. Sonuçların değerlendirmesine bağlı olarak mevcut bir tarımköy için ekoköy yaklaşımı kapsamında bir yeni bir vaziyet planı önerisi geliştirilmiştir. Bina kabuğunda geleneksel mimari özelliklerinden yararlanılarak uygulanan iyileştirmeler ve yeni vaziyet planı ile simülasyon tekrarlanmıştır. Bunlara ek olarak yeni yerleşime güneş ve rüzgar enerjisi önerisi getirerek harcanan enerjinin ne kadarının karşılanabileceği değerlendirilmiştir. Beşinci bölümde ise elde edilen mevcut yerleşime ait simülasyon sonuçları ve yerleşim ölçeğinde ve bina kabuğu açısından yapılan değişikliklerin enerji harcamalarındaki etkisi değerlendirilmiştir. Güneş ve rüzgar enerjisinden yararlanarak elde edilecek enerjinin mevcut konutlardaki ihtiyaçlarını karşılanabilirliği incelenmiştir. Sonuçlar karşılaştırmalı olarak değerlendirilerek öneriler geliştirilmiştir. Yerleşime ait mevcut enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yenilenebilir enerji kullanımı olarak konut çatısının güney yüzeyine PV panel konulması, ikinci olarak rüzgar türbini tarlası yapılmasının enerji ihtiyaçlarını ne düzeyde karşılayacağı programlar aracılığı ile hesaplanmıştır. Tarımköy de ele alınan referans bina için toplam enerji harcaması 4279,27 kWh olarak hesaplanmıştır. Mevcut bina planı üzerinden bina kabuğunda yapılan iyileştirme önerisinde tercih edilen geleneksel malzeme ile TS825 tarafından belirlenen U değerini sağlayabilmek için sadece bina kabuğunda organik yalıtım malzemesi önerisiyle binanın toplam enerji harcaması 4154,58 kWh olarak hesaplanmıştır. Aynı zamanda yeni öneri için diğer avantajlar ise; yerel malzemenin tercih edilmesi nedeniyle malzemeye ulaşım kolay ve oluşan karbon ayak izi miktarı mevcut binaya göre düşüktür. Konutların kendi kendine yetebilmesi için güneş ve rüzgar enerjisi yerleşime entegre edilerek ihtiyaçları ne ölçüde karşıladığı incelenmiştir. Çatıda güney cepheye PV konulması ile konutların enerji ihtiyaçlarını tamamını karşıladığı görülmüştür. Rüzgar enerjisi için ise mevcut enerji ihtiyacı ve konut sayısı ele alınarak bir türbinin elde ettiği enerji miktarı ile toplamda kullanılacak 27 türbinin konutların enerji ihtiyacını karşılayacağı sonucuna varılmıştır.