Yabancı portföy yatırımlarını etkileyen makroekonomik faktörler: Türkiye'de yabancı hisse senedi yatırımcıları üzerine inceleme

Abstract

Küreselleşmenin hızlandığı 1980'li yıllardan sonra dışa açık, yatırımların ve ticaretin uluslararası düzeyde hızlandığı bir döneme girilmiştir. Bununla birlikte gelişmekte olan ülkelere yabancı sermaye akışlarında artış gözlemlenmiştir. Yabancı sermaye akışlarını doğrudan yatırımlar ve portföy yatırımları olarak ikiye ayırmak mümkündür. Doğrudan yabancı yatırımlar daha uzun vadeli, şirket satın alımı, şirket birleşmeleri veya iştirak, tesis kurulması şeklinde olabilir. Bununla birlikte, yabancıların portföy yatırımları ise daha kısa vadeli olarak değerlendirilen başka bir ülkedeki hisse senedi, tahvil ya da diğer finansal enstrümanların satın alınması şeklinde gerçekleşir ve belirli bir sürede getiri elde edilmesi beklenir. Yabancı portföy yatırımların ülkeye gelmesini etkileyen faktörler literatürde uluslararası ölçekte piyasaları etkileyen itici faktörler ve ülkenin iç dinamikleriyle ilgili olan çekici faktörler bulunmaktadır. Portföy yatırımlarına örnek olarak gösterilebilecek yabancı yatırımcıların Borsa İstanbul'da hisse senedi yatırımlarında siyasi, jeopolitik ve ekonomik birçok faktör bulunmakla birlikte ekonomik göstergeler en önemli faktörler arasında yer almaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de 2011-2024 yılları arasında makroekonomik faktörlerdeki değişimin Borsa İstanbul'daki yabancı yatırımcı hareketleri üzerindeki etkilerini incelemek ve hangi faktörlerin yabancı yatırımcıları önemli ölçüde etkilediğini tespit etmektir. Belirlenen amaç kapsamında yapılacak analiz için, 2011-2024 arası aylık veriler kullanılmıştır. Çalışmanın bağımlı değişkeni, Borsa İstanbul'da yabancı yatırımcıların portföy büyüklüklerinin toplam portföy büyüklüğü içindeki payları olarak belirlenmiştir ve bu kapsamda kurumsal ve tüm yabancı yatırımcıların portföy payları olmak üzere iki farklı bağımlı değişken üzerinden (PFCOMB, PFINST) model çalışılmıştır. Çalışmada Borsa İstanbul ve yabancı yatırımcı portföy oranlarının ortak etkilendiği değişkenler olabileceği değerlendirilerek içsellik sorununu gidermek amacıyla 2SLS yöntemi kullanılmıştır. İçsel değişken olan RBIST, ilk olarak araç değişkenlerle birlikte test edilmiş ve sonrasında bu regresyonun sonucunda RBIST tahmin verileri ile ana bağımlı değişkenlerle regresyonlar çalıştırılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, Borsa İstanbul getirisi ve Türkiye 1 yıllık tahvil faizi yabancı yatırımcı portföy oranlarıyla anlamlı ve pozitif ilişkili, Türkiye CDS primiyle anlamlı ve negatif ilişkili olduğu görülmüştür. Borsa İstanbul endeks volatilitesi yabancı yatırımcıların portföy büyüklükleriyle pozitif ilişkili sonucu bulunmuş fakat bu sonuç istatistiksel olarak anlamlı sonuçlanmamıştır.