Larisa'da (buruncuk) Bulunan Arkaik Taş Mimari Eserler

Abstract

Bu çalışmada, Batı Anadolu Aiol kentleri arasında önemli bir yeri olan Larisa (Buruncuk) antik yerleşiminde 20. yüzyılın ilk yarısında gerçekleştirilen kazılarda ve 2010-2012 yılları arasında gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında bulunan, mimari düzen özellikleri gösteren arkaik taş mimari eserler değerlendirilmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde, “Yunan Karanlık Çağı” olarak tanımlanan ve 12.-9. yüzyıllar arasına tarihlenen dönemde gerçekleştiği düşünülen Aiol, İyon ve Dor göçleri üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda, Kara Yunanistanı’ndan Batı Anadolu ve Ege adalarına göç ederek bu yeni coğrafyada özgün bir kültür ve mimari sergileyen kavimlerin tarihi hakkındaki bilimsel tartışmalardan bahsedilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümüne Larisa antik yerleşiminin tarihi ile kazı ve yüzey araştırması çalışmaları ile belgelenebilen arkaik mimari kalıntıların özellikleri anlatılmıştır. Daha sonra, Aiol mimari düzeni özellikleri gösteren toplam on dokuz adet taş eser, özellikleri doğrultusunda gruplara ayrılarak açıklanmıştır. Eserlerin anlatım metodolojisi kapsamında ilk olarak mevcut durumları – 2012-2013 yılları içinde gerçekleştirilen belgeleme çalışmalarında elde edilen veriler doğrultusunda – açıklanmış, bunun ardından ilgili literatürde karşılaşılan tarihleme, işlev ve rekonstrüksiyon konuları hakkındaki tartışmalara yer verilmiştir. Bu çalışmanın başlıca amacı, 1902 ve 1930-1934 yıllarında Larisa’da gerçekleştirilen kazılar sırasında bulunup 1940’ta yayınlanan Larisa am Hermos (I) eserinde bilim dünyasına tanıtılan bir grup mimari taş eser ile ilgili mevcut literatürün bir derlemesininin oluşturulması ve bu araştırma sırasında elde edilen bilgiler doğrultusunda parçaların yeniden değerlendirilmesidir. Antik Yunan mimarisi içinde nispeten az araştırılmış bir konu olan Aiol mimari düzeninin önemli ve özgün örnekleri arasında bulunan Larisa eserleri üzerinde kapsamlı ve aydınlatıcı bir başvuru kaynağı oluşturmak hedeflenmiştir.

This study focuses on a group of archaic architectural stone pieces, which were found in the ancient settlement of Larisa (Buruncuk) during the excavations carried out in the first half of the 20th century and the field surveys operated in three consecutive seasons between the years of 2010 and 2012. Within the second part of the study, nineteen stone architectural pieces are presented and described in their current conditions with the help of visual documentation prepared during a lengthy research period that was carried out both in the storage facilities of the Istanbul Archaeological Museums and on field at Larisa. The collection of archaic stone pieces can be evaluated in two main categories. The first group consists of pieces belonging to the upper structure of archaic buildings and include two slightly damaged Aeolic capitals with vertical volutes, two volute fragments from similar Aeolic capitals, one leaf drum that is thought to be a column capital, one large fragment of an anta capital, one rather short fragment of a sima displaying a single palmette of an anthemion, and five individual fragments of a wall profile decorated with a Lesbian kymation. The second group consists of pieces that are thought to belong to the lower parts of various structures’ walls and consists of one fragment of a wall or statue base decorated with a colossal bead-and-reel molding, three individual pieces of a wall base with a kyma reversa profile, and one wall base with a horizontally fluted convex profile.