Beykoz köylerinin ekolojik olarak sürdürülebilirlik bağlamında yeniden değerlendirilmesi; Beykoz, göllü köyü örneği

Abstract

Gezegenimizdeki doğal ekosistemler; teknolojik gelişme, sanayileşme, hızlı kentleşme ve buna bağlı olarak gelişen küresel ısınma, doğal kaynaklarda tükenme, kirlenme sonucunda geri dönülmez bozulmalar yaşamaktadır. Bunun yanı sıra teknolojide yaşanan gelişmelerin beraberinde getirdiği nüfus artışı, şehirleşme ve üretim metotları; bireylerin doğa ile bağlantısının kopmasına, birbirleri ile sosyal bağlarının zayıflamasına ve tüketim odaklı hale gelmesine sebebiyet vermiştir. Bu yaşanan gelişmeler geçmişten günümüze insanoğlunun yaşamını sürdürdüğü ve insanlık tarihinde önemli bir yeri olan köylerin ekonomik ve sosyal olarak ikinci planda kalmasına ve kimliğini yitirmeye başlamasına sebebiyet vermiştir. Çağımızda yaşanan ve artarak çoğalan doğal, ekonomik ve beşeri problemler bu sistemin sürdürülebilir olmadığını ve devam ederse insanoğlunun sonunu getireceğini göstermiştir. Buna karşı 20 yy.ın sonlarına çıkan sürdürülebilir ve ekolojik yaklaşımlar ise bu yaşanan doğal ve beşeri bozulmaların önüne geçilmesine yönelik bir çok bilim dalı ile etkileşimli olarak çalışmaktadır. Bu yaklaşımlar insanoğlunun doğal ve beşeri kaynakları kullanılarak gelecek nesillere aktarmasının yollarını aramaktadır. Bu bağlamda geliştirilen ekoköyler günümüz toplumuna alternatif ekolojik üretim, tüketim ve toplumsal modeller sunmaktadır. Günümüzde ülkemizde de özellikle 20. yy.ın sonlarında yaşanan, sanayileşme ve hızlı kentleşme sebebiyle köyden kente göçler artmış ve köyler ekonomik ve sosyal önemini kaybetmiştir. Özellikle büyük şehirlerde yaşanan bu göç ve değişen yasalar sebebiyle birçok köy kırsal özelliğini yitirmiş kalanlar ise doğal ve beşeri sistemlerini kaybetmeye başlamışlardır. İstanbul'a bağlı bulunan Beykoz ilçesi de bu gelişmelerden etkilenmiş olup bu alanda bulunan kırsal mahalleler; doğal, ekonomik ve beşeri özelliklerini kaybetmeye başlamıştır. Tez kapsamında bu kırsal mahalleler detaylı olarak araştırılarak bütüncül sürdürülebilir ve ekolojik modeller geliştirilecektir. Bu model ve öneriler ile köylerin doğal ve beşeri karakterini koruyarak ekonomiye dâhil edilmesi amaçlanmaktadır. Tez çalışması 3 bölümden oluşmakta olup bu bölümler birbirleri ile bağlantılı ve bütüncül olarak ele alınmıştır. İlk kısmında literatür taraması yapılmıştır. Bu kısmın ilk bölümünde; tezin temel kavram altlığının oluşturulabilmesi için ekoloji kavramı ve doğal sistemler incelenmiş, ekoloji yaklaşımı, ilkeler ve doğal döngüler belirlenmiştir. Bu kısmın ikinci bölümünde; ekolojik yaklaşımların günümüzdeki gelişen hızlı şehirleşme, sanayi, tarım ve hayvancılık modellerinin doğal sistemlere olan zararları ortaya konularak ekolojik yaklaşımların neden gerekli olduğu belirtilmiştir. Literatür araştırmasının son kısmında ise ekolojik yaklaşımlar, sürdürülebilir uygulamalar ve örnek ekoköyler ile ilgili araştırmalar yapılarak bu bağlamda tezde üretilecek modele yönelik üretilecek önerilerin temeli oluşturulacaktır.Tezin ikinci bölümünün ilk kısmında: Bölgenin neden seçildiği belirtilmiş olup tez kapsamında seçilen Beykoz ilçesi ve Göllü Mahallesi ile ilgili Beykoz belediye arşivlerinden, saha gezilerinden ve arazide yapılan uzman görüşmelerinden elde edilen kapsamlı veriler tasnif edilerek bunlar doğrultusunda köy genelindeki tarım ve hayvancılık unsurlarına, demografik ve yöresel unsurlara, doğal unsurlara ve turizm yöntemlerine yönelik ekolojik öneriler getirilmiştir. İkinci kısımda ise Göllü Mahallesine dair yapılmış araştırmalar ve analizler doğrultusunda mıntıka bölgeleri; mıntıka 0 mıntıka 1 a-b, mıntıka 2 a-b, mıntıka 3 a-b ve mıntıka 4 şeklinde oluşturulmuş olup bölgelere yönelik spesifik öneriler getirilmiştir. Tezin son bölümünde ise üretilen modelin ve önerilerin alanda uygulanabilirliğinin test edilmesi için arazide rastgele mahallelilerle görüşmeler yapılmıştır. Bu sonuçlara göre yapılan ekoköy modelinin mahalleli tarafından yüksek oranda olumlu karşılandığı tespit edilmiş olup bölgenin ekolojik olarak gelişebileceği anlaşılmıştır. Teze dair yapılan tüm çalışmalar ve çıkan sonuçlar değerlendirildiğinde kırsal mahallelerin sürdülebilir olarak ekonomiye katılmasının mümkün olduğu anlaşılmıştır.Tez kapsamında doğal yapı olarak büyük oranda korunmuş ve önemli potansiyeller içeren tarihi Göllü Mahallesi ekoköy bağlamında değerlendirilmiştir. Bu yaklaşımların bu bölgede yaşayanlar tarafından kabul gördüğü ve desteklendiği belirlenmiştir.Ancak bu yaklaşımların ve uygulamaların yapılabilmesi için yerel iradaler tarafından gerekli mali desteklerin sağlanması, eğitimlerin verilmesi ve öncülük edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu tez kapsamında yapılan model ve önerilerin kentsel baskı altında kalan Beykoz yerleşimlerinin ekolojik, ekonomik ve sosyal yönden sürdürülebilir olarak gelişmesine için öncülük etmesi ve daha önce herhangi bir şekilde ekolojik öneri geliştirilmemiş Göllü Mahallesi'nde yapılması sebebiyle özgün nitelik taşımakta olup literatüre katkı sağlayacaktır.