Toplu konut bağlamında bir mimarlık tartışması: Evidea konutları

Abstract

Bu tez çalışması, 2003 yılında İstanbul'daki kentsel dönüşüm ve hızlı toplu konut üretimi süreçleri içerisinde Ümraniye-Çekmeköy bölgesinde bir GYO (Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı) projesi olarak üretilmeye başlanmış olan Evidea toplu konutlarını, tasarım süreci ve kararları, mimarları ve mimari söylemleri, üretim süreci ve yapının bugünü ile birlikte analiz edilmesini amaçlamaktadır. Üretim modeli, yatırımcıları ve teknik ve yasalara tabi tasarım kısıtlamaları ile birlikte, İstanbul'da bugün artık alışılmış olan kapalı toplu konut sitelerinden biri olarak yola çıkan Evidea'nın, "tasarım" yoluyla ortaya çıkarılmaya çalışılan alternatif pozisyonu tartışılmaktadır. Tez işveren, mimar ve yapı arasındaki ilişkileri, dönemin şartları, piyasa ve yasal kısıtlar dahilinde ortaya çıkarılan sonuç üründeki tasarım kararlarıyla birlikte anlamlandırmaya çalışmaktadır. Bunu yaparken işverenlerinden Hakan Kodal'ın beklentilerini, yapının üretim süreci içindeki değişimleriyle birlikte ortaya çıkan son halini, mimarları Emre Arolat, Nevzat Sayın ve İhsan Bilgin'in yapıya dair tasarımsal söylemleri ve tasarım kararlarına dair verdikleri mimari referansları sorunsallaştırmayı amaçlamaktadır. Tezin özgün araştırma konusunu oluşturan Evidea Toplu konutları, tez kapsamında 2000 sonrası konut üretimlerinde başlayan değişimler, orta sınıfla ilişkili konut üretimi ve yapının hikayesi ve tasarımına dair tartışmaların ilerletildiği üç ana başlık üzerinden incelenecektir. Bu başlıklar Evidea Konutları merkezli bu çalışmanın kapsamını oluştururken, başlıkların oluşmasını sağlayan arka plan ise tezin teorik çerçevesini ortaya koymaktadır. Tez, öncelikle Evidea Konutlarını var eden 2000'li yılların başında İstanbul'da konut ve inşaat süreçleri içinde şehirleşmeye, yatırımcılara, konut sunum biçimlerine ve kullanıcılara dair değişimleri ve bunların mimarlığa etkisini Evidea Konutları merkezinde tartışmaktadır. Bununla birlikte Evidea Konutları özelinde işveren ve mimarlarının ısrarla üstünde durduğu "orta sınıf için konut" söylemi, sınıf kavramının farklı tanımlamaları ve Türkiye'deki orta ve alt sınıfların ne olduğuna dair bir tartışmayla birlikte ele alınarak, sınıf kavramıyla ilişkili konut bağlamında tartışılarak, tanımlanmaya çalışılmıştır. Tezin araştırma yöntemi gömülü kuram (grounded theory) etrafında şekillenmiştir. Yöntem kapsamında, Evidea projesinin ilk yatırım kararından tasarım sürecine, üretimine ve bugününe gelen süreçteki tüm hikayesi, belgeleme, derleme, yapıya dair gözlemler/karşılaştırmalar, işveren ve mimarlarıyla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler sonucunda ortaya çıkan tüm veriler, yapının mimari söylemleri ve olası tarihsel referansları ile birlikte dördüncü bölümde tartışılmıştır. Bu tartışma, yapının salt tasarımsal kararlarının yanı sıra tasarım kararların olası tarihsel referanslarını, yapının güncel ve tarihsel örneklerle karşılaştırmasını, İstanbul'daki diğer toplu konut tasarımlarının içinde Evidea'nın pozisyonunu da içermektedir. Sonuç bölümünde ise tüm tartışmalar birlikte ele alınarak, bir meslek insanı olarak mimarın üretim süreçlerine mimari tasarım yoluyla etkisi tartışılmaya çalışılmış ve üretiminin üzerinden geçen 15 yılın ardından Evidea Konutlarının İstanbul konut stoğu içindeki yerine dair bir çıkarım yapılmaya çalışılmıştır.