Anadoluhisarı sit koruma projesi

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Anadoluhisan köyiçi yerleşmesinin günümüze kadar ulaşabilmiş tarihi dokusunun korunması için Sit Koruma Projesi'nin hazırlanmasıdır. Bu kapsamda bölgenin tarihi gelişimini anlamaya yönelik olarak araştırmalar yapılmıştır. Tarihi gelişiminde Bizans dönemine dair fazla kaynak bulunmamaktadır. 1. Beyazıfın yaptırdığı Anadolu Hisarı İstanbul'un ilk Osmanlı yapısıdır. Fatih döneminde yaptırılan cami ile birlikte bölgede büyüyen Türk yerleşimi günümüze kadar devam etmiştir. Cumhuriyet döneminde kalenin içinden yol geçirilmesi ve kalenin içindeki evlerin yıkılmasıyla çarşı bölgesinde büyük değişiklikler olmuştur. Bölgenin gerek konut dokusu ve anıtsal yapılan gibi fiziksel verileriyle ilgili, gerekse de nüfus yapısı gibi sosyal durumuyla ilgili yazılı kaynaklardan bilgi toplanmıştır. İstanbul'a artan göçle birlikte, Anadoluhisan'na, deniz ve dereyle ilişkisi nedeniyle Karadeniz yöresinden gelenler yerleşmiştir. Son yıllarda tarihi evleri restore ettirip buraya yerleşen zengin kesimin nüfusu gittikçe artmaktadır. Yerleşimin geçmiş dönemlerdeki görünümlerini ve yapısını belgeleyen gravür, eski fotoğraf ve harita gibi görsel veriler de toplanarak, bu belgelerde bölgede varolan tarihi eserlerin değişimi incelenmiştir. Kaleyi gösteren gravürlerde kalenin külahtan; eski fotoğraflarda yokolmuş bazı evler, kalenin içindeki yıktırılmış tarihi eserler, kaybolmuş çeşme, caminin özgün konumu gibi veriler saptanabilmektedir. Bölgede yeralan anıtsal yapılann tarih içindeki durumlan da araştırılmıştır. Yerleşimin bugünkü durumunun tespiti için doku analizi çalışmaları yapılmış, tüm yapılar yapı malzemesi, yapım sistemi, restorasyon durumu, kat adedi, işlev, doluluk boşluk analizi, sağlamlık ve korunmuştuk durumuna göre sımflanmıştır. Bölgede köyiçi yerleşimi yanında deniz ve dere kenannda sahil yerleşimini oluşturan yapı tipleri vardır. Hisar Caddesi, denize paralel ilerleyen ana sahil yoludur ve çarşı benzeri ana işlevler bu cadde üzerinde yeralmaktadır. Bu nedenle en çok bozulma bu bölgede görülmektedir. İç bölgelere doğru ilerlendikçe korunmuş yapılann sayısı artmaktadır. Korunmuş yapılann bir bölümü restorasyon ya da onarım sürecine girmiştir. Bu yapılann büyük bir bölümü konuttur ve kullanıcıları değişmektedir. Doku bütünlüğünü analiz etmeye yönelik bu tespitlerden sonra tarihi yapılann cephe, plan ve yapı elemanları etüdleri yapılarak yerleşmenin konut tipolojisi oluşturulmuştur. Koruma projesi için örnekleme olarak seçilen alanda detaya inilerek, 1/200 ölçekli rölöve çalışması yapılmıştır. Bölgedeki bugüne kadar yapılmış koruma çalışmalannı ve alınan koruma kararlannı saptamak için III numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu'nun kararlan incelenmiş aynca Boğaziçi ve özellikle Anadoluhisan köyiçi yerleşmesi ile ilgili Sit korumaya yönelik kararlar değerlendirilmiştir. Bölgedeki bozulmalarla bu kararların ilişkisi çözümlenmeye çalışılmıştır. Bölgenin fiziksel ve sosyal yapısı ve koruma durumunu ile ilgili veriler değerlendirilerek, korumaya yönelik ölçütler tanımlanmıştır. Bu kapsamda koruma amaçlı bir proje önerilmiştir.

The subject matter of this work is to device a plan to conserve the surviving historic heritage of Anadoluhisar urban center. To achieve this goal, evolutionary stages in the history of the site was also been taken into consideration. Concerning the historical background of the site, documents related to the Byzantine period are extremely scarce. The fortress of Anadolu Hisar, built by Beyazıt the first, is the earliest existing Ottoman building on the site. The construction of a mosque by Sultan Mehmet the Conqueror at Anadoluhisan, has stimulated the settling of the area by Turkish population, which then, sustained up to present. However, building a road by cutting through the fortress and the demolishing of the houses within the fortification system, has had a major impact on the historic texture of urban center, mainly altering the appearance of the market area. Written sources related to the study area have also been surveyed for finding evidence on issues such as the settlement pattern, monumental buildings, as well as for the social structure to understand the past changes in demography. Endemic diffusion from rural areas into Istanbul has also had its consequences in Anadoluhisar, which, mainly due to its proximity to the sea and to the presence of a river, has been the site of attraction for the people from the Black Sea region. During the recent years, however, there is a growing tendency among the rich to buy and restore historic buildings of Anadoluhisar. Also for this study, visual documents such as old maps, photographs and gravures have been used to follow the changes in the landscape, townscape and in the appearance of the historic buildings. The old gravures of the fortress clearly indicates it's conical roofing. And in old photographs, the destroyed housing within the fortress, the old fountain which is no more present, and the original setting of the mosque can all be detected. To document the present status of the settlement, an analysis of the texture was done and all buildings have been grouped according to their building material, system of construction, state of restoration, height, function, spacing, strength and condition. Within the site, besides the urban housing within the fortress, there are also settlement types related to the coastal zone by the sea and the river. The Hisar Street is the main road which runs parallel to the coastline; all sort of economic activities -such as the market- is located along this road system. Therefore this is also the most altered part of the town. Further away from the main street, the rate of destruction is considerably lower. At present, some of these existing historic buildings are in the process of restoration and renovation. Most of such buildings are used as houses, but the owners have changed. By considering the available documents, the context and the historic texture of the settlement have been reconciled and, accordingly historic buildings have been