Farklı Puzolanik Katkılar İle Hazırlanan Horasan Harçlarının Değişen Parametrelerinin İncelenmesi

Abstract

Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde, birçok tarihi yapının inşasında bağlayıcı olarak kireç, agrega olarak tuğla ve kiremit gibi pişmiş seramik malzemelerden oluşan harç ve sıvalar kullanılmıştır. Bu harç ve sıvalar ülkemizde, horasan harcı ve sıvaları olarak bilinmektedir. Bu çalışmada, koruma amaçlı üretilecek horasan harçların özelliklerini geliştirebilmek amacıyla, laboratuar koşullarında farklı katkı maddeleri içeren horasan harcı numuneleri hazırlanmıştır. Hazırlanan harçlarda, üç farklı seri oluşturulmuş, birinci seride bağlayıcı olarak saf kireç, agrega olarak tuğla kırığı ve dere kumu, ikinci ve üçüncü seride de aynı hammaddelerle ancak bağlayıcının bir miktarına karşılık olarak iki tip ince öğütülmüş puzolanik katkı maddesi eklenmiştir. Serilerde bağlayıcı/agrega oranları 1:2 ile 1:4 arasında farklılaşmaktadır. Yapılan analizler sonucunda, saf kireç, tuğla kırığı ve dere kumu ile üretilen horasan harçlarının, tuğla kırıklarının puzolanik özelliklerinden dolayı, hidrolik özellik gösterdikleri, düşük yoğunluklu ve yüksek dayanımlı harçlar oldukları belirlenmiştir. Bununla birlikte, iki farklı ince öğütülmüş puzolanik katkı maddesinin katılmasıyla hazırlanan iki tür harçta mukavemetin daha hızlı arttığı ve bazı yapısal özelliklerin iyileştiği tespit edilmiştir. Hammadde kompozisyonlarını ve karışım oranlarını bildiğimiz harç numunelerinin, tespit edilen yapısal özelliklerinin sonuçları, uygulanan deneysel metodolojinin de test edilmesini sağlamıştır. Bulunan sonuçlar özgün horasan harçlarında bulunan sonuçlarla karşılaştırılmış ve koruma amaçlı üretilecek horasan harçlarının fiziksel ve mekanik özelliklerinin nasıl iyileştirileceği konusunda bir tespit çalışması yapılmıştır.

In Roman, Byzantine, Seljuk and Ottoman period, mortars and plasters produced by using lime as binder and crushed bricks or tiles as aggregates were used for many of structures. These mortars and plasters are called as “horasan” mortars and plasters in Turkey. In this study, with the aim of determining the properties of new repair horasan mortars, the horasan mortar specimens with different additives are produced in the laboratory conditions. In this work, three different series are generated. In the first series, pure lime as binder, crushed bricks and river sand as aggregates are added in the mortar mixture. In the second and third series, two different fine-grained puzzolanic materials as additives are substituted for the specific amount of lime. In three series, the binder and aggregate ratio changes between 1:2 and 1:4. According to the results of the analysis, it is determined that horasan mortar specimens prepared with pure lime, crushed brick aggregates and river sand are porous, less dense and high-strength materials due to the puzzolanic activities of brick pebbles. Besides, it is defined that other two series formed with the substitution of two different finer-grained puzzolanic additives have much higher mechanical strength values, and better structural characteristics. Apart from these, the detected results of mortar specimens that we produced with specific raw materials and different proportions provide testing the experimental methodology which is used. The results are compared with the existing results of the original mortars and an evaluation study is made about how the physical and mechanical properties of repair mortars could be improved.