Ali Saim Ülgen Arşivi Üzerinden Erken Cumhuriyet Dönemi’nin Türk Mimarisi’ne Bakışı: Malatya Ulu Camisi Örneği

Abstract

Bu çalışmada, Ali Saim Ülgen Arşivi üzerinden Türk Mimarisi’ne bakış, Erken Cumhuriyet Dönemi’nin kültür politikasının bir uzantısı olan koruma ve onarım faaliyetleri üzerinden ele alınmış; koruma ve onarım faaliyetlerine örnek olarak Anadolu Selçuklu Dönemi yapısı olan Malatya Ulu Camisi ile ilgili bilgiler derlenmiştir. Ali Saim Ülgen’in Türk mimarlığına katkılarının anlaşılabilmesi amacıyla yaşamı ve çalışmaları, Ali Saim Ülgen Arşivi’nde yer alan Ülgen’in öğrencilik ve çalışma hayatına ilişkin belgeler, yazışmalar ve fotoğraflar üzerinden kısaca anlatılmıştır. Mimar Sinan Monografisi çalışması ile tanınan Ali Saim Ülgen’in Anadolu Selçuklu Dönemi yapılarına ilişkin çalışmaları, Ali Saim Ülgen Arşivi’nde yer alan belgeler ve çizimler kullanılarak aktarılmıştır. Ali Saim Ülgen’den “Malatya Ulu Cami, Divrik Ulu Cami ve Darüşşifa ve benzeri Selçuk Camileri üzerinde bir etüd” yapması istenmiş; Ülgen, çalışmayı yapmayı kabul etmiş ancak, çalışma tamamlanamamıştır. Ali Saim Ülgen Arşivi üzerinden Erken Cumhuriyet Dönemi’nin Türk Mimarisi’ne bakışına Malatya Ulu Camisi’nin örnek olarak seçilmesinin sebebi, Ali Saim Ülgen Arşivi’nde Malatya Ulu Camisi’ne ilişkin bir bölümü yayımlanmamış malzemelerin mevcut olmasıdır. Malatya Ulu Camisi’nin Erken Cumhuriyet Dönemi’nden günümüze kadar geçirdiği onarımlara ait bilgilere Ali Saim Ülgen Arşivi ile birlikte çeşitli arşiv ve kaynaklarda yer alan belge, çizim ve fotoğrafların derlenmesi sonucunda ulaşılmıştır. Ulu Cami onarımına ilişkin bilgilerin derlenmesi, Erken Cumhuriyet’in oluşturmaya çalıştığı kültür bilincinin ve Türk kültürünün mirası olan eski eserlere verdiği değerin anlaşılmasına ve günümüzde Türk kültürünün ve mirası olan eski eserlerin nasıl ele alındığının gözlemlenmesine yardımcı olmaktadır.

This research examines Turkish Architecture and the example of Malatya Great Mosque on the basis of Ali Saim Ülgen Archive, while taking in consideration the protection and repair activities that were an extension of the cultural policies of the Early Republican Era. Malatya Great Mosque, a building from the Anatolian Seljuk Era, has been reevaluated as an example of the protection and repair activities. In order to be able to understand Ali Saim Ülgen’s contributions to Turkish Architecture, his life and works have been narrated briefly over the documents, correspondences, and photographs relating to Ülgen’s school-life and professional life, all of which are available in Ali Saim Ülgen Archive. Ali Saim Ülgen had been requested to conduct “…a survey on the Seljuk Mosques such as Malatya Great Mosque, Divrik Great Mosque and Darüşşifa…” Although Ülgen has accepted this request, the survey could not be completed. Malatya Great Mosque has been selected as an example for examining the perception of Turkish Architecture in the Early Republican Era since Ali Saim Ülgen Archive contains important materials on Malatya Great Mosque, some of which has not been yet published. The reevaluation of the information on Malatya Great Mosque has been carried out by determining the condition of the Great Mosque in the Early Republican Era over the documents, drawings, and photographs in Ali Saim Ülgen Archive and other archives. An evaluation of the repairs undergone by Great Mosque from the Early Republican years to the present day helps us to understand the cultural consciousness that the Early Republican Era tried to create, the importance that was attached to the artifacts of Turkish culture at the time and the present-day perspective on the Turkish culture and its artifacts.