Arkeo-seramiklerin Sem-edax, Porozite Ve Çözünen Tuzlara Ait Verilerinin Kemometrik Analizi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, İznik fırınları kazılarından çıkan çok sayıdaki İznik seramiğinin, bileşim, teknoloji, kaynak, yüzyıl karakteristikleri hakkında bilgi sağlamak için kemometrik teknikleri uygulamaktır. Bu çalışma, aynı zamanda, kimyada ve diğer bilimsel ve endüstriyel alanlardaki problemleri çözmek için kullanılan ve bir çok teknikleri kapsayan kemometri hakkında fikir almak için bir misyon üstlenmektedir. Bu çalışmada, Tulun ve arkadaşları tarafından daha önce Taramalı Elektron Mikroskop (SEM) insitu Enerji Dağılımlı Spektrometrik yöntemlerle incelenen 107 hamur, 61 astar ve 75 sır örneğine ait verilerin Temel Komponent ve Kümeleme analizleri yapıldı. Ayrıca, Tulun ve arkadaşlarının önceki çalışmasından elde dilen porozite (40 örnek için, görünür ve bulk dansite, total por hacmi ve % porozite) ve çözünen tuzlara (bu çalışmada, 23 örnek) ait veriler, bozunma karakteristikleri yönünden aynı kemometrik tekniklerle analiz edildi. Deneysel bölümde, çözünen tuz içerikleri çeşitli sıcaklıklar (0-35oC) ve sürelerde (5-25 gün) iklim koşulları düşünülerek tayin edildi. Kantitatif analizlerden önce, anyonlar (klorür, fosfat, nitrat ve sülfat) ve katyonlar (sodyum, potasyum, kalsiyum ve magnezyum) yaş kimya (spot testler) ile belirlendi ve sonra kantitatif tayinleri yapıldı. Ayrıca, belirli bir örnekte, seramikler için bir por karakteristiği ve dayanma kriteri olan Doygunluk Katsayısı ve asit baza maruz kalmasıyla oluşan (çevre faktörü) kütle kaybı tayin edildi.

The goal of this study is to apply chemometric techniques on a large number of Iznik ceramics obtained from the excavation of Iznik Kiln sites in order to provide information regarding the compositional, technological, provenance and age characteristics. This work has also had a mission to have an idea on chemometry, which comprises various techniques, and used to solve problems particularly, in chemistry and other scientific and industrial fields. In this study, the data for 107 body pastes, and 61 slips, and 75 glazes samples obtained by Scanning Electron Microscope (SEM) online X-Ray Energy (EDX) technique (Tulun’s et al.) were analyzed by Principal Component (PCA) and Cluster Analysis (CA) methods. Besides, porosity data (apparent and density, total pore volume, and porosity %, for 40 samples) obtained from Tulun’s et al. previous study and soluble salts data (in this work, 23 samples) were analyzed with the same chemometric techniques regarding deterioration characteristics. In experimental part, the contents of soluble salts were determined in variations of temperatures (0oC to 35oC) and durations (5 to 25 days) considering the average climate conditions. Prior to quantitative determination of anions (chloride, phosphate, nitrate, and sulphate) and cations (sodium, potassium, calcium, and magnesium) were examined by wet chemistry (spot tests) and then quantitative determinations were carried out. In addition, Saturation Coefficient, which is a pore characteristics and durability criteria for ceramics, and weights loss due to acid and base exposure (enviromental conditions) for a given sample were determined.