Batılıların Gözüyle Topkapı Sarayı

Abstract

On yüzyıl boyunca dünyanın en büyük siyasi güçlerinden biri olan Bizans İmparatorluğu'na ev sahipliği yapan İstanbul şehri, E. Mehmet'in fethiyle beş yüzyıl kadar devam edecek ikinci saltanatına başlarken, şehrin en güzel konumuna sahip birinci tepede Bizans imparatorlarından sonra Osmanlı padişahlarını ağırlamak üzere yeni bir saray yapılmıştır. 15. ve 16. yüzyıllarda antik Konstantinopolis'in izlerini sürmek üzere Osmanlı'nın yeni başkentinin yolunu tutan batılılar çok geçmeden ilgilerini şehrin hatta dünya siyasetinin yeni hakimlerinin dünyasına kaydıracaklardır. Resmi görevler, bilimsel araştırmalar, keşfetme arzusu ve kimi zaman Avrupa'yı saran yeni sanat akımları gibi sebeplerle başkentte yazma ve çizme işlerine koyulan batılılar, şehrin doğal güzelliklerine, muhteşem camileri, farklı kılık kıyafetler ve sosyal yaşam gibi konularla ilgilenirken imparatorluğun kalbi olan Topkapı Sarayı, gerek mimarisiyle gerekse içindeki gizemli yaşantısıyla, bu ilgiden fazlasıyla nasibini almıştır. Bu tezin amacı, geleceğe belge bırakmak konusunda yüzyıllar boyunca pek çaba sarfetmeyen Osmanlıların idare merkezi olan Topkapı Sarayı'yla ilgili yazılanlarla çizilenleri bir araya getirip, çoğu zaman şüpheyle yaklaşılan bu belgelere günümüz araştırmalarında verimli bir şekilde kullanabilmek için bir değerlendirmeye tutmaktır. Birinci bölümde çalışmanın amacının yam sıra toplanan belgelerin tezde kullamlmasma yönelik izlenen yöntem tarif edilmiştir. ikinci bölümde Topkapı Sarayı'nm inşa edildiği bölgenin geçmişine kısaca göz atıldıktan sonra, sarayın inşası, sürekli eklemeler, doğal afetlerin ve yıkımların getirdiği değişiklikler ve müzeye dönüşüm süreci anlatılmaktadır. Topkapı Sarayı'nı konu alan Osmanlı belgeleri bu bölümde yer alan bir başka konudur. Üçüncü bölümde Osmanlı başkenti İstanbul'daki batılıların varlığı, geliş sebepleri göz önüne alınarak alt başlıklar halinde değerlendirilmiştir. Dördüncü bölümde görsel ve yazılı malzemelerine başvurulan batılılar, yüzyıl başlıkları altında ye zaman dizini içinde saray hakkındaki yazılı alıntı ve resimlerle beraber sıralanmıştır. Beşinci ve son bölümde ise bu belgelerin değeri ve günümüz araştırmalarında sağlıklı bir şekilde kullanılabilmesi açısından değerlendirilmesi konusu tartışılmıştır.

Istanbul, the old motherland of Byzantine Empire, which was the biggest political force of the world for almost ten centuries, had begun its second sovereignty, which would last five centuries, with the conquest of Mehmet II. A new palace was built on the first hill, which had the most suitable location to entertain the honor and respect this time of the Ottoman Sultans instead of Byzantine Emperors. Westerners who had visited the new capital city of Ottoman Empire to trace the ancient Constantinople in the 15th and 16th century, soon were involved with the new masters of the city who were then the masters of the world politics. The Westerners, who drew and wrote about Istanbul city either because of official jobs or scientific investigations or even for the desire to discover and because of the new art trends in Europe, were interested in the natural beauties of the city, the fantastic mosques, the interesting costumes and the social life. The Topkapı Palace, as the heart of the Empire also received the interest it deserved with its characteristic architecture and with its mysterious life style. These above-mentioned documents, although sometimes have been found as doubtful and suspicious, are also important for Ottoman Culture. Thus, the aim of this thesis is to collect these materials and their arguments together, and to observe and evaluate them for the new research and investigations to come. In the first section besides the aim of the thesis, the method how the collected documents are used is defined. In the second section after a short glance at the history of the palace's building site, the construction and the continuous additions of the palace, the changes brought by the natural disasters, destructions and the period of transformation from palace to museum are described. Also the Ottoman documents about Topkapı Palace are mentioned in this section. In the third section the Westerners are classified according to the reasons of their visits to the capital city of Ottoman Empire Istanbul. In the fourth section the Westerners whose graphical and written documents used, are listed with their depictions about the palace. This listing is made chronologically according to centuries they came to Istanbul. And in the last section the value and the usage of these documents for contemporary researches is emphasized and evaluated.