Erzurum ili arazi kullanım planlamasında coğrafi bilgi sistemlerinin rolü: LUCIS modeli

Abstract

Tüm dünyada değişmez bir gerçek vardır ki toplumların sürekliliğini koruması ve kalkınmasının temel etkenlerinden en önemlileri arasında bütüncül planlama anlayışı bulunmaktadır. Nüfus artışı kentsel ve kırsal alanların kullanım amaçları ve oranları, ekonomik, bilimsel ve siyasi etkenler arazi kullanımının doğru, etkin ve verimli bir şekilde planlamasını zorunlu kılar.Arazi kullanım planlaması çalışmalarında doğrudan ve dolaylı olarak etkin rol oynayan çok sayıda alt veri bulunmaktadır. Planlamada CBS uygulamalarının kullanımı ise, 1970li yıllarda başlamış olup, arazi uygunlukları kapsamında kullanılmıştır. Zamanla teknolojinin ve bilişimin gelişmesi ile CBS teknikleri gelişmiş ve planlama sürecinde daha etkin kullanılmaya başlanmıştır. Modern çağda en önemli planlama sorunlarından birisi verinin toplanması ve bu verilerin farklı ölçeklerde kullanılmasıdır. Özellikle bir çok kurumun planlama yetkisine sahip olması, bu kapsamda verilerin üretiminin gerçekleşmesi bütüncül planlama anlayışı açısından önemli sorunlar yaratmaktadır. CBS verilerinin toplanması ve kurumlardaki veri farklılığının bütünlüğünün sağlanmasında oldukça kolaylık sağlamakatadır. CBS veri toplama sürecinde sağladığı kolaylığın yanı sıra, planlama sürecinin en önemli parçası olan karar verme sürecinde de önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Planlama sürecinde hem zamansal hem de maliyet açısıdan büyük kazanç sağlamaktadır. Ve planlamanın son aşaması olan yapılan çalışmanın şeffaf bir şekilde yürütülmesi ve bu bağlamda ilgilerle ile paylaşımı, yapılan hataların düzeltilmesi gibi birçok aşamada da önemli katkılar sunmaktadır İşte bu etken verilerin planlamaya doğru yön verebilmesi için yapılacak uygunluk analizleri çalışmaların mihenk taşıdır. İş bu tezde arazi kullanım planlamasının ArcMap programı kullanılarak elde edilen uygunluk analizleri ile LUCIS modeli yöntemi uygulanmıştır. LUCIS modeli, birçok etken verinin birlikte değerlendirilebildiği, doğru analiz ve yorum yapımasına olanak sağlayan, analizlerin hem mütamadi hem münferit olarak değerlendirilebilmesi açısından etkin bir modeldir. Yurtiçi ve yurdışında birço akademik ve kurumsal çalışmada Arcmap programı tabanında uygulanan LUCIS modeli doğru ve kalite standartlarında sürdürülebilir sonuçlar vermiştir. Erzururum ilinde doğru arazi kullanım planlaması yapılabilmesi için değerlendirme kapsamdaki verilerin müşterek etkisi LUCIS modeli daha şeffaf anlaşılmıştır. Çalışmanın yapıldığı Erzurum ilinde kentsel alanların zamanla büyümesinin son yıllarda özellikle ivme kazanması kırsal alanlarda ciddi baskı oluşturmuştur. Bunun yanı sıra diğer etkenlere de bağlı olarak arazilerin koruma kullanma dengesinin muhafaza edilmesi güçleşmiştir. Tüm bu veriler ışığında LUCIS modeli ile Erzurum ilinde doğru arazi kullanım planlamasında, sonraki yıllarda da yapılacak yapılacak çalışmalarda ana kaynak rolü üstleneceğini düşünülen bu çalışma ortaya çıkmıştır. Çalışma güzergahı oluşturulurken, tarım, koruma ve yerleşim kategorileri oluşturulmuş, ekonomik ve fiziksel özellikler bağlamında amaçlar belirlenmiştir. Envanter çalışması ile birlikte alana ait veriler toplanmış, analizlere yönelik altlıklar oluşturulmuştur. Oluşturulan bu veriler ile her bir etken kalemin ayrı ayrı modeli oluşturulmuştur. Sonrasında ise oluşturulan bu modeller çalıştırılmış ve uygunluk analizleri üretilmiştir. Böylece arazi kullanım çatışmalarının temel ve alt unsurları ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar ile arazi kullanımındaki çatışma, çalışma alanının %20sini kapsamaktadır. Çatışmaların tespiti ve baskın tercihler belirlendikten sonra arazi kullanım planlaması kapsamında değerlendirilmiş ve sonuç kısmında öneriler getirilmiştir.