Açık Kamusal Kent Mekanlarının Tasarımında Katılım: Bursa Atatürk Stadyumu Ve Çevresi Kentsel Tasarım Projesi'nin İrdelenmesi

Abstract

Tezin kavramsal çerçevesini oluşturan katılım kavramı, sosyal bilimler, kamu yönetimi, çevre ve davranış bilimleri gibi bir çok farklı disiplinin çalışma alanında yer almıştır. Bu sebeple çalışmada izlenen ilk yöntem katılım kavramının araştırılması ve bunun çalışmanın ana konusu olan ''Açık Kamusal Kent Mekanlarının Tasarımında Katılım'' bağlamında incelenmesidir. Açık kamusal kent mekanlarının tasarımında katılım, kentin aktörlerinden olan yerel yönetimlerin, sivil toplum kuruluşlarının, planlama, tasarım ve uygulama uzmanlarının, meslek odalarının ve üniversitelerin işbirliğinde bulunmasını; tasarım ve karar aşamalarının bu işbirliği ve kentlilerin katılımı sonucunda şekillendirilmesini öngörmektedir. Dolayısı ile ideal katılımcı bir tasarım ve karar sürecinde bu aktörlerin taşıdıkları roller ve katılıma yaklaşımları incelenmiştir. Aynı zamanda, açık kamusal kent mekanlarının tasarım sürecinde benimsenen katılım yaklaşımlarının başarılı olmasını sağlamak için farklı yöntemlerin uygulandığı görülmüş, bu yöntemlerin, kentlileri farklı katılım düzeyleri ile sürece dahil ettikleri tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında bu yöntemler de araştırılmış ve sorgulanmıştır. Tezin kavramsal çerçevesinin tamamlanması amacıyla, aktörler arasındaki ilişkileri düzenleyen ve katılımcı bir yönetim biçimi olan yönetişim kavramına da değinilmiştir. Katılım, Avrupa'nın ve dünyanın birçok ülkesinin vatandaşlarına daha nitelikli bir kentsel ve kırsal yaşam oluşturmak için uluslararası platformlarda tartışılmıştır. Bu tartışmaların yoğunlaştığı konunun yerel yönetimlerin özerkliğinin sağlanması, sivil toplum kuruluşlarının işlevlerinin artırılması ve kentlilerin karar verme sürecine katılımlarının desteklenmesi olduğu görülmüştür. Türkiye'nin katılım konusuna yaklaşımı, ilk olarak bu uluslararası yasal düzenlemelere yaklaşım bağlamında sorgulanmış ve ülkemizin bu düzenlemeler konusunda çekimser kaldığı görülmüştür. Ülkemizin Avrupa Birliği (AB)'ne üye olma sürecinde ise bu düzenlemeleri kabul etme gerekliliği üzerinde durulmuştur. İkincil olarak, ülkemizdeki yasal düzenlemeler katılım bağlamında incelenmiştir. Açık kamusal kent mekanlarının tasarımında katılımcı süreçlerin planlanması, yürütülmesi ve uygulanması konusunda örnek teşkil eden projelerin ele alınması, çalışmanın bir diğer çerçevesini oluşturmaktadır. Alan çalışması kapsamında ele alınan konu, Bursa Atatürk Stadyumu ve Çevresi Kentsel Tasarım Projesi'nin katılım bağlamında incelenmesidir. Söz konusu proje, kent merkezinde bulunan Bursa Atatürk Stadyumu'nun, Kapalı Spor Salonu'nun ve Lisesi'nin yıkılarak meydan olarak düzenlenmesini içermektedir. Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından projenin kamuoyuyla paylaşılmasının ardından başta TMMOB Mimarlar Odası Bursa Şubesi olmak üzere meslek odaları ve bazı sivil toplum kuruluşları bu yıkım kararını eleştirmiş; çeşitli basın açıklamaları ve eylemler gerçekleştirmiştir. Alan çalışması kapsamında projeye yönelik görüş ve eleştiriler bir araya getirilmiş, kentlilerin görüşleri irdelenmiş ve kentlilerin karar ve tasarım aşamalarında söz sahibi olmalarına yönelik bir çerçeve oluşturulmuştur.

Concept of participation, that forms the conceptual frame of the thesis, has been researched in many different disciplines such as social sciences, public administrations, environmental and behavioral sciences. For this reason, the first method in the study is the research of the concept of participation within the context of ''open public urban places design''. Participation in the design phases of open public urban places anticipates that local authorities, non-governmental organizations, the experts, professional associations and universities should cooperate in the process of design and decision . Therefore, the roles of these actors have been examined in an ideal participatory design phase. Meanwhile, it has been observed that various methods are applied in the design process of open public urban places in order to adopt participation approaches. These methods include citizens in the process with different participation levels. These methods are also researched and questioned within the scope of the study. With the aim of completion of the conceptual frame of the thesis, the concept of governance has also been mentioned. Participation has been discussed in international platforms in order to have much more qualified urban and rural life in Europe and also around the world. It has been seen that these discussions are centered on the fact that, local authorities need to be provided with autonomy, non-governmental organizations need to be more active and the participation of the citizens need to be supported. The attitude of Turkey to the concept of participation has been questioned firstly in the context of the attitude to these international legal regulations. It has been seen that our country abstains in many of them. In the process of becoming a member of United Nations (UN) the necessity of accepting these regulations has been emphasized. Secondly, legal regulations in our country have been examined in terms of participation. Dealing the projects as a model for the planning, conducting and practice of participatory process establishes another framework of the paper. Bursa Ataturk Stadium and Its Near Environment Urban Design Project within the context of participation has been examined in the field work. Mentioned project consists of the demolishing of Bursa Ataturk Stadium, Indoor Sports Hall and High School Building in the city center and re-organizing the area as a square. After being shared with the public by Bursa Metropolitan Municipality, this decision of demolishing buildings has been critised by professional associations, as firstly TMMOB Chamber of Architects Bursa Branch and some non-governmental organizations. They have issued some press statements and protested. Within the context of field work, opinions and suggestions related with the project have been pooled, the ideas of citizens have been examined and a framework that enables citizens to have a voice on the process of decision and design has been created.