Gemilerin etkili gemi trafik hizmetleri raporlamaları önünde engel teşkil eden risk faktörleri

Abstract

Gemi Trafik Hizmetleri (GTH), deniz trafiğinin emniyetli ve verimli bir şekilde yönetilmesine olanak sağlayan önemli bir sistemdir. Gemilerin seyir halindeyken ve alargada düzenli raporlama yapması, yalnızca GTH sisteminin etkili çalışmasını sağlamakla kalmaz aynı zamanda denizde meydana gelebilecek olası tehlikelerin önlenmesine de katkı sunar. Ancak, gemilerden ve operasyonlardan kaynaklı birçok risk faktörü GTH raporlamalarının doğruluğunu etkileyebilir. Bu faktörler, insan hataları, mesleki bilgi noksanlığı, durum farkındalığı, materyal eksikliği ve acil durum yönetiminde oluşabilecek pek çok risk faktörünü içermektedir. Hata Türü ve Etkileri Analizi (FMEA); üretim, otomotiv, havacılık, sağlık hizmetleri, yönetim ve denizcilik gibi geniş bir yelpazede kullanılan niteliksel veya yarı niceliksel bir risk değerlendirme yöntemidir. Bu analiz yöntemi, süreçlerde ortaya çıkabilecek olası hata türlerini, bu hataların nedenlerini ve olası etkilerini sistematik bir şekilde tanımlar. Her bir hata türü için risk puanlaması yapılarak olası hatalar için önleyici tedbirler geliştirilir ve risk seviyeleri azaltılır. FMEA, operasyonel süreçlerde tüm hata türlerini ele alarak bu hataların etkilerini belirler. Böylece ürün veya hizmet kalitesini ve güvenilirliğini artırır. Aynı zamanda, kurumsal itibara ve güvenlik kültürüne olumlu katkı sağlar. Bu çalışmada, denizcilik sektörünün hızlı değişimleri ve gelişimleri göz önüne alındığında, Türk Boğazları Raporlama Sistemleri (TÜBRAP), sektör geçiş raporlamalarının ve acil durum raporlamalarının etkinliğini engelleyen risk faktörleri üzerinde durulmuştur. İncelemeler, acentaların, gemi işletmelerinin ve gemilerin SP1 (Seyir Planı 1) raporlamalarında eksikler ve yanlışlar, SP2 (Seyir Planı 2) raporlamalarındaki hatalar, sektör geçiş raporlamalarındaki dalgınlıklar, acil durum raporlarında bilgi ve tecrübe eksikliğinden kaynaklı yapılan yanlışlıklar gibi ana unsurlar FMEA yöntemi ile analiz edilmiştir. Yapılan analizler, Türk Boğazları gibi yüksek yoğunluklu gemi trafiğine sahip deniz alanlarında GTH raporlama sistemlerinin emniyetli ve etkili bir şekilde işlemesi açısından risk yönetimine yönelik önemli bulgular ortaya koymuştur. Elde edilen bulgulara göre, özellikle acil durum raporlamalarında yüksek oranda risk faktörleri görülmüş olup, durum farkındalığı eksikliği, bilgi ve tecrübe yetersizliği ve ticari baskı/kaygılar gibi sebeplerden kaynaklanan bu risklerin azaltılması hedeflenmiştir. Ayrıca, gemi kaptanları, zabitler, acentalar ve gemi işletmecilerinin Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Yönetmeliği (TBDTDY) ve raporlama prosedürlerine dair bilgi düzeylerinin artırılması amacıyla eğitim programlarının geliştirilmesi gerekliliği tespit edildi. İletişim eksikliklerinin giderilmesi amacıyla Standart Denizcilik Haberleşme Cümleleri (SMCP) iletişim kalıplarının GTH gereksinimlerine göre yeniden düzenlenmesi öneriler arasındadır. Riskli gemilerin geçişlerinde, Denizcilik Genel Müdürlüğü (İdare) kılavuz kaptan ve römorkör refakati zorunluluğu getirilmesi ve raporlama süreçlerini ihlal eden gemi işletenlerine yönelik TBDTDY'de ve Limanlar Yönetmeliği'nde caydırıcı idari yaptırımların uygulanması öngörülmektedir. Çalışma, gemiler etkin GTH raporlaması önünde engel teşkil eden risk faktörlerinin azaltılmasına yönelik ciddi iyileşme sağlamasının yanı sıra seyir emniyetini artırmada önemli katkılar sunacağını ortaya koymaktadır. Araştırmanın sonuçları, mevcut raporlama süreçlerinin optimizasyonuna katkıda bulunarak, olası risklerin önceden tespiti ve yönetimi için karar destek mekanizmalarının geliştirilmesine ilişkin somut öneriler sunmaktadır. Bu nedenle bu çalışma, GTH raporlama süreçlerinin deniz trafiği yönetiminde daha emniyetli ve sürdürülebilir bir yapıya dönüştürülmesine önemli katkılar sağlamaktadır.