İş modeli yeniliğinin işletme performansı üzerine etkileri: Örgüt içi ve örgüt dışı faktörlerin rolü

thumbnail.default.alt
Tarih
2023-04-06
Yazarlar
Dayıoğlu, Mustafa
Süreli Yayın başlığı
Süreli Yayın ISSN
Cilt Başlığı
Yayınevi
Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Özet
Bu çalışma ilgili akademik yazına dört önemli katkı sunmakatadır. Katkılardan ilki iş modeli yeniliği kavramı ile ilgilidir. Farklı disiplinlerce ele alındığından iş modeli yeniliği kavramının tanımlanmasında ve dolayısı ile ölçümlenmesinde zorluklar bulunmaktadır. Bu çalışmada, sektör ve işletme büyüklüğünden bağımsız olacak şekilde heterojen ortamlar göz önüne alınarak yeni bir iş modeli yeniliği ölçeği geliştirilmiştir. İkinci katkı, iş modeli yeniliğinin gerçekleştirilmesini sağlayan örgüt içi unsur olan stratejik çeviklik kavramı ile ilgilidir. Farklı iş kollarının yer aldığı heterojen bağlamlar için doğruluğu ve geçerliliği test edilmiş bir stratejik çeviklik ölçeği geliştirilmiştir. Esasında, iş modeli yeniliği ve stratejik çeviklik için literatürde artık yeni ölçekler geliştirilmediği, mevcut ölçekler üzerinden araştırmalar yapıldığı gözlenmektedir. Ancak mevcut ölçekler sermaye yoğun işletmelerin yer aldığı ülkelerde yapılan araştırmalar ile gerçekleştirilmiştir. Oysa bu tez çalışmasında hem emek yoğun hem de sermaye yoğun işletmeler örnekleme dahil olduğu için ölçek geliştirme açısından ilgili yazına önemli katkılar sunulabilecektir. Üçüncü katkı, stratejik çeviklik ve alt bileşenleri ile iş modeli yeniliği arasındaki anlamlı ilişkinin, ayrıca iş modeli yeniliğinin işletme performansı üzerinde olumlu etkisinin ampirik olarak doğrulamasının yapılmasıdır. Dördüncü önemli katkı ise, iş modeli yeniliğini etkinleştiren ulusal ve küresel çevre faktörlerinin, iş modeli yeniliği ve işletme performansı arasındaki ilişkide düzenleyici (güçlendirici) (moderating) ve aracılık (tetikleyici) (mediating) etkilerinin ampirik olarak test edilmesidir. Hatta son yıllarda çevresel değişimlerin getirdiği müşteri taleplerindeki değişim ve yeni teknolojilerin getirdiği ürün/hizmet fırsatlardan dolayı çevresel değişimlerin işletmeleri yeniliğe yönlendirmesi ve bu sayede de işletmelerin performanslarını olumlu yönde etkilemesi ile ilgili hipotezleri kanıtlayan çalışmalar da yapılmaya başlamıştır. Fakat bu çalışmalar işletmelerin değer kurgularının güncellenmesinden ziyade hizmet ve ürün yeniliği ile sınırlı kalmaktadır. Bu çalışmada ise, oluşturulan araştırma modelleri ile, ulusal ve küresel çevre faktörlerinin iş modeli yeniliğini gerçekleştiren faktörlerle ilişkisi hem aracılık (tetikleyici) hem de düzenleyicilik ilişkisi olarak ele alınmakta, böylece akademik yazına önemli ampirik katkılar sunulmaktadır.
Açıklama
Tez(Doktora) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023
Anahtar kelimeler
iş modeli yeniliği, business model innovation, işletme performansı, business performance
Alıntı