Erken Dönem Osmanlı Hamamlarında Örtüye Geçiş Sistemleri

Abstract

Bu çalışmada, erken dönem Osmanlı mimarisindeki eğrisel örtüye geçiş sistemleri, hamam yapıları üzerinden incelenmiştir. Eğrisel örtü, örtüye geçiş ve örtüyle ilişkili aydınlatma ögeleri için terminolojik bir çalışma yapılarak bu ögelerin biçimsel ve yapısal özellikleri için bir biçim kataloğu hazırlamıştır. Biçim kataloğunda yer alan ögelerin, hamam yapılarında kullanımını belgelemek için bir envanter formu oluşturulmuştur. Yerinde ve arşiv çalışması ile incelenen 51 hamam yapısından elde edilen örtüye ilişkin bilgiler envanter formlarına işlenerek bir veri tabanı haline getirilmiştir. Ayrıca her bir hamam yapısı için derlenen yazılı ve görsel malzemeden birer envanter dosyası hazırlanmıştır. Tüm bu çalışmalara paralel olarak hamam yapılarının tarih içindeki gelişimi ile ilgili ve Osmanlı mimarlığının erken dönemdeki özellikleri ile ilgili arşiv ve kitaplık çalışması da sürdürülmüştür. Sonuçta ulaşılan somut veriler, veri modelinin yardımıyla sayısal değerlere ve grafiklere dökülerek, Osmanlı mimarlığının erken döneminde kullanılan örtü sistemlerinin zamana göre değişen niteliği tartışılmıştır.

This study carries out an analysis of spherical superstructure systems in early Ottoman architecture, through bathhouse examples. An initial terminological survey for spherical superstructures, along with their transition and lighting elements was concluded in a “Catalogue of Forms”, that covers their formal, structural and material properties. A detailed “inventory form” was designed, based on the entries in this catalogue, so that the application of superstructural elements in bathhouses could be systematically documented. This infrastructural work was followed by on-site and archival analysis of 51 early Ottoman bathhouses, whose superstructural properties were recorded on inventory forms, which consequently resulted in an inventory database and a data model. An inventory dossier for each bathhouse was also assembled out of several written and visual materials compiled. In parallel, was carried out a library study, concerning the general properties of bathhouses throughout history, as well as the general properties of early Ottoman architecture. Finally, a tabulation of all the concrete data in our data model let us produce numerical values and graphics, against which was discussed the changing character of early Ottoman superstructures in time.