Seyfi Arkan Mimarlığında Biçimin Çoğul Kaynakları

Abstract

Bu çalışmada Cumhuriyet Dönemi Türkiye mimarlığında gerçekleştirmiş olduğu projeler bağlamında önemli bir yeri olan Seyfi Arkan ve mimarlığının kapsamlı bir okumasını yapmak ve onun çoğulcu dilini ortaya çıkarmak hedeflenmiştir. Arkan, Türkiye’de köklü değişimlerin yaşandığı ve yeni bir rejimin başa geçtiği bir dönemde mimari ürünler vermiştir. İdeolojik ve pragmatik nedenlerle izlenecek yolun Batı çizgisi olduğu yönünde bir kararın alınmış olması, yüzleri modern mimarlığa çevirmiştir. Rasyonalist/pozitivist bağlamda benimsenen modern mimarlığın Avrupa’da geçirmiş olduğu kronolojik değişimin Türkiye’de yaşanmaması bir sorun olmuş ve daha çok bu hareketin biçimsel yanı ithal edilmiştir. Böyle bir söylemin varlığı, modern mimarlığın biçim dilinin açılımının aranmasını gerektirmiştir. Bu bağlamda yaygın ve pürist modern mimarlık tanımlarının dışına çıkılarak diğer modernlikler incelenmiştir. Böylelikle Avrupa’da doğan ve diğer coğrafyalara yayılan modern mimarlığın çoğulcu dili ortaya çıkarılmıştır. Bu da modern mimarlığın kaynakları üzerinden Seyfi Arkan mimarlığının biçim dilinin kapsamlı bir okumasını yapılmasını sağlamıştır. Arkan’ın Sanayi-i Nefise Mektebi’nda almış olduğu eğitimin yanısıra 1930-33 yılları arasında Berlin’de Polelzig’in öğrencisi olması ve yanında staj yapmış olması, geçirilen bu sürecin ne şekilde sonuçlar verdiğinin araştırılmasını gerektirmiştir. Arkan’ın Berlin’de bulunduğu dönem de dahil olmak üzere gerçekleşmiş ya da proje aşamasında kalmış olan yapıları üzerinden yapılan analizde, onun mimari biçim dilinin bir genelleme yapılamayacak kadar geniş bir yelpazeye sahip olduğu görülmektedir. Elde edilen bilgiler ışığında Arkan’ın biçim dilini doğrudan bir bireye, üsluba ya da modele bağlamanın doğru bir yaklaşım olmadığı farkedilmiştir. Bu da farklı kaynakların oluşturduğu çok katmanlı bir Arkan mimarlığından bahsetmemizi mümkün kılmaktadır.

This research is aimed to provide an extensive evaluation about the architecture of Seyfi Arkan and to present its pluralist language. Seyfi Arkan is an influential architect during the early years of Turkish Republic. He designed his projects during the time in which Turkey had been going through a radical evolution which ended with a new regime. Ideologically and pragmatically it was decided to follow the Western thinking by the regime. It was that decision what welcomed Modern Architecture. It is a problem that modern architecture accepted with the rationalist/positivist context in Turkey which has not experienced the chronological evolution that Europe has gone through yet. Therefore, mainly the formal aspect of the movement has been imported. Based on that fact it is necessary to assess the form language of modern architecture. In this research, other moderneties have been emphasized by departing from widely accepted and purist definitions of architecture. As a result, the pluralist language of modern architecture which was originated in Europe and spreaded out to other geographic regions has been indicated. Therefore, the resources of Seyfi Arkan’s architecture’s form language has been examined from a broad angle. Arkan’s education in “Sanayi-i Nefise Mektebi” and internship with Poelzig in Berlin during 1930-1933 requires a research of his architectural background. From the analysis made over Arkan’s completed buildings or unfinished projects including the period when he was in Berlin, it can be concluded that his language of architectural forms has such a wide spectrum which makes generalizing impossible. Based on the information gathered, it has been noticed that it is not a correct approach to relate Arkan’s form language directly to an individual, to a style or to a model. Therefore, it is relevant to discuss about different sources that constitute a multi-layer approach of Arkan’s architectural background.