Darbeyn Usulü Ve Bu Usuldeki Örnek Eserlerin İncelenmesi

Abstract

Musikisinde usûller 2 zamanlıdan 120 zamanlıya kadar geniş bir zenginliğe ve çeşitliliğe sahiptir. Darbeyn usûlü de Türk Müziği'nde yer alan usûllerin değişik bir sentezidir. Darbeyn usûlünün tanımını incelemek istersek; gidişleri birbirine uygun fakat zamanlan farklı büyük usûllerden ikisinin, birer, ikişer veya üçer defa arka arkaya getirilmesiyle oluşan ikili dizi usûldür şeklinde açıklayabiliriz. Geçmişten bugüne Türk Musikisi nazariyatçı ve bestecilerinin verdiği Darbeyn tanımlan ve eserlerinde görülen terkipler işte bu genel tanımı vermektedir. Abdülkadir Meragi'de adına rastlanan Darbeyn usûlü daha sonra Seydi'nin El Matla' mda biri hafif diğeri sakil iki usûlden oluşur şeklinde tanımlanmaktadır. Kantemiroğlu Edvar'mda ise çeşitli terkiplere rastlamaktayız ki bunlar Devr-i Kebir+Berefşan ve Remel +Muhammes'dir. Daha sonra gelen nazariyatçılanmızdan Rauf Yekta ve Ahmet Avni Konuk ise önceki iki terkibe Remel+Berefşan, Frengifer+Berefşan ve Nim Sakil+Berefşan'ı eklemişlerdir. Aynı terkiplere Suphi Ezgi ve Saadettin Heper'de de rastlanmaktadır. Ayrıca Suphi Ezgi Frengifer+Devr-i Kebir terkibini de vermektedir. Hurşit Ungay, Yılmaz Öztuna, İsmail Hakkı Özkan ve Şeref Çakar' da önceki terkipleri vermekle birlikte, bu usûllere Fer+Muhammes terkiplerini de eklemişlerdir. Fikret Kutluğ Darbeynin geçmişten günümüze değişim gösterdiğini ancak diğer usûller gibi Darbeyn usûlünün de musıkiciler tarafından kesin kalıplara oturtulamadığını belirtiyorlar ki bu doğrultuda Ekrem Karadeniz, Ethem Ruhi Üngör'de Darbeyn tanımına uymayan ve küçük usûllerden oluşan terkipler vererek farklı bir tanımlama yoluna gitmişlerdir. Ancak bunları Darbeyn olarak açıklayamamaktayız. vıı Farklı bir görüş de Kazım Uz' da dikkatimizi çeken ve Ekrem Karadeniz'de de karşılığımız zincir usûlünün Darbeyn olarak belirtilmesidir, fakat zincir belirli bir kalıp olması itibariyle kendi başına bir dizi usûl olarak belirtilmektedir. Aym şekilde Çar Usûlü de Yılmaz Öztuna ve Şeref Çakar' da Darbeyn olarak verilmekle birlikte o da aynen zincir gibi kendi başına bir dizi usûldür. Bir diğer görüşte Hurşit Ungay ve Şeref Çakar' da karşılaştığımız birden çok büyük usûlün çoklu terkipleridir ki bu da Darbeyn şeklinde alınmalıdır. Darbeyn usûlündeki eserleri incelediğimizde peşrev ve beste formlarının kullanıldığını görmekteyiz. Darbeyn olarak belirtilen 46 tane eserin 22 tanesini incelediğimizde en çok kullanılan terkiplerin Devr-i Kebir+Berefşan olduğu dikkatimizi çekmekte ve ardından diğer terkipler gelmektedir. İnceleme sonucunda Darbeyn usûlünün kullanım amacının bestecilerin eserlerinde yarattıkları melodiye ve güfteye uyum sağlayabilmek ya da melodinin ritmik darblanna uygunluğunu gerçekleştirebilmek fikrinden ortaya çıkmış olabileceği söylenebilmektedir. Bu doğrultuda Darbeyn usûlü kullanılmıştır. Darbeyn usûlü 16. yy'dan başlayarak 19. yy'a kadar kullanılmış ancak 19.yy'dan sonra diğer büyük usûllerinde kullanılmadığı gibi önemini yitirmiş ve günümüzde unutulmaya yüz tutmuştur.

Styles in Turkish Music has a broad diversity and richness ranging from those with 2 times to those with 120 times. Darbeyn style is a different synthesis of a number styles under Turkish Music. If we intend to examine the definition of Darbeyn style, we may describe it as double scaled ones formed by repeating once, twice or three times in sequence the two of major styles with matching courses but different times. The Darbeyn definitions given by and the compositions seen in the art-pieces of the theorists and composers of Turkish Music from past until present, give us this general description. Having been mentioned in name by Abdülkadir Meragi, Darbeyn style is formed by two styles, one being light and the other being heavy in El Matla by Seydi. We find various compositions in Kantemiroğlu's Edvar, which are Devr-i Kebir + Berefşan and Remel + Muhammes. Rauf Yekta and Ahmet Avni Konuk who are our late theorists, added Remel + Berefşan, Frengifer + Berefşan and Nim Sakil + Berefşan to previously defined two compositions. The same compositions are also observed with Suphi Ezgi and Sadettin Heper. Furthermore, Suphi Ezgi gives the composition of Frengifer + Devr-i Kebir. Hurşit Ungay, Yılmaz Öztuna, Ismail Hakkı Özkan and Şeref Çakar repeat and also add Fer + Muhammes to the previous compositions. Fikret Kutluğ reports that darbeyn has changed from past to present, however like other styles, darbeyn ones can not be put into a strict frame by the musicians. In this respect, Ekrem Karadeniz, Ethem Ruhi Üngör made a different description by IX defining such compositions that do not match with darbeyn definition and are formed by small styles. However, we can not explain them as darbeyn. Another different view, as drew our attention at Kazım Uz and also we met at Ekrem Karadeniz, is that the style of chain is indicated as darbeyn, but the chain is given as a scaled style on its own since it is a specific pattern. Likewise, Çar style is given as darbeyn in Yılmaz Öztuna and Şeref Çakır, however it is a scaled style just like chain. Another view teaches that it is multiple compositions of more than one major style as we observe with Hurşit Ungay and Şeref Çakır, which should also be taken as darbeyn, When we examine the art-pieces under darbeyn styles, we see overture and composition forms. When we examine 22 of 46 art-pieces claimed to be darbeyn, we observe that Devr-i Kebir + Berefşan are the most commonly used compositions, which are followed by other compositions. As a result of this examination, it can be said that the purpose of use of darbeyn styles is to ensure a harmony with the melody and lyrics created in the art-pieces by composers, or to ensure correspondence of melody to the rhythmic pulses. The darbeyn style were used in this direction. th fh Darbeyn style had been used during the period between 1 6 century and 1 9 century, however it has lost its significance and is about to be forgotten after 19 century like other major styles.