Donatısız Yığma Binaların Yatay Yükler Altındaki Davranışı Ve Bazı Ülkelrin Şartnamelerinin İncelenmesi

Abstract

Yığma binalar, ekonomik olmaları ve yerel malzeme ile kolayca inşa edilebilmelerinden dolayı dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de, özellikle kırsal kesimlerde yaygın olarak inşa edilmektedir. Ancak bu tür yapılar, taşıyıcı sistemin ağır ve gevrek elemanlardan oluşmasından dolayı deprem gibi yatay yüklere karşı dayanıksızdırlar. Tamamına yakını aktif deprem kuşağında bulunan ülkemizde depreme dayanıklı yapı tasarımı son derece önemlidir. Son beş yıl içinde meydana gelen Mart 1992 Erzincan ve Ekim 1995 Dinar depremlerinde çok sayıda yığma ve betonarme binada büyük yapısal hasarlar sonucu önemli sayıda can ve mal kayıpları olmuştur. Yığma yapıların düşey ve özellikle yatay yükler altındaki davranışı belirsizdir. Dolayısıyla gerçek davranışı matematiksel olarak ifade edilememiştir. Deneyimlere dayanılarak yapı yönetmeliklerinde yığma yapılar için alt sınırlara ek olarak üst sınırlar da verilmiştir. Örneğin; betonarme yapılarda pencere, kapı gibi boşlukların konumu ve boyutunda sınırlandırma yok iken, yığma yapılarda en önemli sınırlandırmayı teşkil etmektedirler. Deprem sırasında yığma yapıların hızla çatlayıp ağır hasarlı bir duruma ulaştıkları bilinmektedir. Bu durumun oluşmasını önlemek için ülkeler depremselliklerine göre şartnamelerinde değişiklik gösteren geometrik sınırlandırmalar getirmişlerdir. Bu çalışmada donatısız yığma binaların yatay yükler altındaki davranışı incelendi ve çeşitli ülkelerin şartnameleri ile ülkemizde geçerli olan TS 2510 Kagir Duvarlar Hesap ve Yapım Kuralları (1977) ve Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (ABYYHY - 1997) karşılaştırıldı.

Most of the loss of life in past earthquakes has occurred due to the collapse of buildings, constructed in traditional materials like stone, brick, adobe and wood, which are not particularly engineered to be earthquake resistance. Masonry buildings must be designed and constructed safely against reversible horizontal loads such as earthquake as well together with vertical loads. To avoid complete destruction of masonry buildings in earthquakes, earthquake specifications are provided in many countries for certain restrictions regarding the caring wall thickness, lengths, arrangements, window and door clearances, height and number of storeys, which differ from one another depending on earthquake risk of the country. In this study, the behaviour of unreinforced masonry structure under the lateral forces is examined and above mentioned restrictions listed in Turkish specifications are compared with Eurocode 8, AIJ, ACI and BS 5628. In the lights of comparison, deficiencies of Turkish specifications are pointed out and simultaneously some proposals are made. At the end of this study, an unreinforced masonry building with 3 storey is examined under lateral and vertical loads.