El yapımı takı tasarımında müşteri gereksinimlerinin kano modeli ile sınıflandırılması: Oltu taşı örneği

Abstract

Bu çalışmada, zanaatkârın tasarımcıyla iş birliği yaparak ürettiği el yapımı ürünlerde pazarlamanın, yani tüketici beklentilerinin belirlenmesi ile elde edilecek bilginin işletmenin başarısına katkısı tartışılmaktadır. Zanaatkâr ve tasarımcı arasındaki iş birliği ile tasarlanan el yapımı ürünlerde pazarlamanın desteği ile aranan özelliklerin belirlenmesini ve bu özelliklerin yaratacağı tatmin düzeyini belirlemeyi amaç edinen bu çalışmayla, zanaatkârların ürün tasarımına katacakları ürün özellikleri ve bu özelliklerin yaratabileceği etkiler görünür ve ölçülebilir hâle gelmiştir. Bunun için araştırmaya konu olan üç zanaat ürününün karşıladığı gereksinimler ortaya çıkarılarak ürünlerin tüketicide yarattığı memnuniyet düzeyleri belirlenmiştir. Zanaatkâr, tüketiciyi memnun edecek ürün özellikleri konusunda aydınlatılmıştır. Bu çalışmadan elde edilecek bilgiler, zanaatkârın gelecekte üreteceği zanaat ürünlerinin özelliklerine yön vermesi ve ayrıca kaynak israfının önlenmesi açısından da önem taşımaktadır. Bu amaca uygun olarak yaptığımız araştırmada tüketici beklenti ve gereksinimlerini belirlemede en uygun metodun Kano olduğu belirlenmiştir. Kano modeli, tüketicinin gereksinimlerine yönelik olarak ürün özelliklerini sınıflandırarak karar vericilerin önceliklerinin ağırlıklandırılmasına olanak tanır. (Meng, vd., 2016). Bu yaklaşım, müşteri memnuniyetini artırma ve rakiplerden farklılaşma konusunda yüksek potansiyel sağlayacak ürün özelliklerinin belirlenmesine ve bu sayede işletmenin pazardaki varlığını sürdürmesine katkıda bulunur. Bu çalışmada yukarıda belirtilen avantajları sağladığı ve zanaatkârın tüketici gereksinimlerini daha iyi anlamasına yardımcı olduğu için Kano modeli kullanılmıştır. Model, ürün veya hizmetlerde tüketicilerin gizli ve açık tüm gereksinimlerinin karşılanması gerektiği varsayımına dayanmaktadır (Shahin ve Zairi, 2009). Çünkü günümüzde giderek artan rekabet ve ürün çeşitliliği karşısında tüm işletmelerin başlıca problemi, müşteri memnuniyetini ve farklılaşmayı sağlama noktasında yaşanan sıkıntılardır. Pazarda başarılı olmanın yolu müşteri ihtiyaçlarını anlamak, beklentilere uygun ürün tasarlamak ve geliştirmektir. Bunun için müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesi, yorumlanması ve zanaat ürünlerine bu doğrultuda yön verilmesi gerekir. Bu araştırma sonucunda bulgular Kano sınıflandırmasının üç kategoride toplandığını göstermektedir. Bunlar; "heyecan verici", "beklenen" ve "olması gereken" kategorileridir. Zanaatkarlığın ruhuna ve literatüre uygun şekilde, "el işçiliği", "özel tasarım" ve "doğadan esinlenme" özelliklerinin tüm analizlerde heyecan verici gereksinimler arasında yer aldığı görülmüştür. Bu özelliklerin, müşteriler için en fazla memnuniyet sağlayacak ve dolayısıyla zanaatkarın başarısına katkıda bulunacak gereksinimler olduğu sonucuna varılmıştır.