Yenikapı Mevlevihanesi'nin tarihsel gelişimi ve Harem Konağı'nın restitüsyon projesi

Abstract

Yenikapı mevlevihanesi Mevlevi kültürünün en önemli yapılarından birisidir. Tarihsel süreç içerisinde Mevlevihane yapılış amacındaki fonksiyonları kaybetmiş, geçirdiği yangınlardan dolayı da harabe haline gelmiştir. Tez konusu olarak bu yapıyı seçmemizdeki amaç Mevlevi ve Türk kültürünün önemli yapılarından birisi olan Yenikapı Mevlevihanesi’nin yeniden hayata döndürülmesine yönelik bir katkı sağlamaktır. Bu çalışma kapsamında; birinci bölümde, çalışmayı yapma amacımız, kapsam olarak neleri içerdiği ve çalışmamızda hangi yöntemleri kullandığımız belirtilmiştir. İkinci bölümde, Mevleviliğin tanımı ve açıklaması yapılmış, Mevlevi tekkelerini oluşturan yapıların neler olduğu izah edilmiştir. Ayrıca bu bölümde İstanbul’da bulunan Yenikapı Mevlevihanesi hariç, Galata, Beşiktaş, Kasımpaşa ve Üsküdar Mevlevihanelerinin plan şemaları, içerdiği fonksiyonlar ve günümüzdeki durumları anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, Yenikapı Mevlevihenesi’nin İstanbul içindeki konumu tanımlanmış, Mevlevihanenin bütün mekanlarının önce 1925 yılına kadar tarihsel değişimi anlatılmış, daha sonra 1925 yılından günümüze kadar olan süreçteki tarihsel değişimi incelenmiştir. Ayrıca bu bölümde mevlevihaneyi oluşturan yapıların hepsinin eldeki bilgiler doğrultusunda mekansal tanımlamaları yapılmıştır. Dördüncü bölümde, harem konağının restitüsyon çalışmalarına zemin oluşturacak mekan kurgusuyla ilgili bütün belgeler değerlendirilmiş, aynı dönemde yapılan ve benzer yapım özelliklerini gösteren bazı yapılar incelenmiştir. Harem konağının bulunduğu alanda yapılan kazılarda elde edilen verilerle bütün belgeler birleştirilerek restitüsyon projesi hazırlanmıştır. Beşinci bölümde ise yapılan bütün çalışmalar doğrultusunda, Mevlevihanenin 2005 yılında başlanmış olan restorasyonuna, tezimizin ne ölçüde katkı sağlayabileceği değerlendirilmiştir.

The Yenikapi Mevlevihane, the lodge of the Mevlevis (devotees of Mevlana Celaleddin Rumi) in Yenikapi, Istanbul, is one of the most important architectural constructions of the Mevlevi and Turkish culture. During the historical course of time it has lost many of its functional properties and - after a fire - became a ruine. The reason why we have choosen this building as the subject of our study is to contribute to the present project studies for the revival of the Yenikapı Mevlevihane. Our study consists of five chapters: In the first chapter the aim of the study is stated, its content and our methodology of approach. The second chapter describes and explains the state of being a ‘Mevlevi’ and the structural elements of the Mevlevi lodges. Also the historical structures of the Mevlevi lodges Galata, Beşiktaş, Kasımpaşa and Üsküdar (all in İstanbul) and their present situations have been analysed from the architectural point of view. In the third chapter the location of the Yenikapı Mevlevihane in Istanbul has been marked. The spatial descriptions of the structures which form the Yenikapı Mevlevihane have been given. Also the results of investigations of the changes of all its premises during the history are placed here. The fourth chapter analyses some other similar buildings of the same epoch. Furthermore, the documents about the spatial structure of the the section “Harem Konak” in Yenikapi Mevlevihane, upon which the reconstruction studies will be based, are evaluated in detail. Also a design project proposal for the Harem Konak is presented in this chapter. The potential impact and contribution of our study to the restoration process of the Yenikapi Mevlevihane, which started in 2005, is discussed in Chapter 5.