Şanlıurfa İli Kısas Yöresi “Cem Formu”nun Analizi

Abstract

Şanlıurfa İli Kısas Yöresi Cem Formunun Analizi konu başlığı ile ele aldığımız bu çalışmanın giriş bölümünde; Kısas Yöresi'nin tarihçesi ve yörede yaşayan Alevi-Bektaşi topluluğunun inanç temelli müzik kültürü ile ilgili genel bilgiler verilmiş, ardından çalışmanın amacı, konuyla ilgili literatür özeti, çalışmanın yöntemi ve öne sürülen hipotezler maddeler halinde açıklanmıştır. Çalışmamızın ilk bölümünde, ?Alevi? kelimesi ile ilgili etimolojik yaklaşımlar, tarihsel yönden Alevilik ve Aleviliğin düşünsel kaynakları, Alevi-Bektaşi İnancı'nın düşünsel dinamikleri, Alevi-Bektaşi Edebiyatı ve Müziği'nin tarihçesi, Alevi-Bektaşi Müziği'nde ?Tür? düşünüşü, ?Cem? kelimesi ile ilgili etimolojik yaklaşımlar, ?Cem? ibadetlerinin tarihçesi, Anadolu Coğrafyası'nda ?Cem? ibadetlerinin görüldüğü yöreler ve ?Cem? çeşitleri ile ilgili bilgiler açıklanmıştır. Çalışmamızın ikinci bölümünde, Kısas Yöresi'ndeki ?Cem Âşıklığı? geleneği, Kısas Yöresi'nde ve bu yöreye yakın bölgelerde yapılan ?Cem? ibadetlerinde yer alan ritüellerin genel işleyişleri gibi konular ele alınmış, söz konusu işleyiş sonucunda ortaya çıkan bütüncül yapı ise öncelikli olarak Kısas Yöresi ?Cem Formu? olarak tanımlanmıştır. Bu doğrultuda, Kısas Yöresi'nde yapılan ?Cem? ibadetlerinin içerisinde yer alan ritüellere ait repertuar unsurları, söz konusu repertuarın içersindeki sıralanışları ve birbirleri ile bağlantılı olarak icra edilişleri göz önünde bulundurularak bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmiş ve Kısas Yöresi ?Cem Formu? tanımlamasının içinde ele alınmıştır. Sonrasında, bu repertuar unsurlarının ses sahaları, usûl yapıları, müzikal biçimleri/ formları ve edebi özellikleri, analitik düzlemde tek tek irdelenmiş ve analiz edilmiştir. Yapılan analizlerden elde edilen veriler, yazılı metinlerle, şekillerle, tablolarla ve sahadan derlenmiş olan repertuar unsurlarının notalı örnekleri ile açıklığa kavuşturularak ortaya konulmuş ve böylece sonuç bölümüne gidilmiştir. Sonuç bölümünde, çalışmanın bütün kısımlarından elde edilen genel çıkarımlar ve öneriler maddeler halinde verilmiş, ardından, Kısas Yöresi ?Cem Formu?nu oluşturan eserlerin analitik analiz tabloları bir bütün olarak tekrar ortaya konulmuştur. Çalışmanın ekler bölümünde ise derlenen eserlerin görüntülü ve sesli kayıtları, dijital ortamda kayıt altına alındıkları halleri ile verilmiştir.

In the introduction part of this study; titled under 'The Analysis of ?Cem Form? in Kısas Region of Şanlıurfa Province', general information is given on both the region's history and the faith based musical culture of Alevi-Bektaşi people of the region. Next; the goal of the study, the literal summary of the subject, the method of the study and the hypothesis put forward are explained step by step. In the first part of the study; etymological approaches on 'Alevi' concept, historical dimensions and spiritual sources of 'Alevi', intellectual dinamics of 'Alevi-Bektaşi' faith, the history of 'Alevi-Bektaşi' literature and music, 'type' perception in 'Alevi-Bektaşi' music, etymological approaches on 'Cem' concept, the history of 'Cem' rituals, the regions of Anatolian geography in which 'Cem' rituals are spotted and the types of 'Cem' rituals are explained. In the second part of our study; the subjects like the tradition of 'Cem Aşıklığı' and the mechanisms of the 'Cem' worship rituals in Kısas region and neighbouring areas are discussed. The unique structure, as an outcome of the mentioned mechanisms, is named as 'Cem Form of Kısas Region'. In this sense, the repertoire elements in 'Cem' worship rituals are evaluated structurally with their arrangement and how they are performed in that repertoire, and considered within the definition of 'Cem Form of Kısas Region'. Afterwards; the instrument and vocal areas, the structure of rythmic patterns, musical forms - and their literal features, of these repertoire elements are examined thoroughly on an analytical basis. The data obtained from the analysis is clarified with written texts, images, charts and the 'noted' samples of the repertoire elements collected from the field. Thus we reached a conclusion. General outcomes obtained from the whole study and suggestions are given as articles in the conclusion part. Next, the analytical charts of the musical works that create 'Cem Form of Kısas Region' are displayed as a whole. Audiovisual records of the collected (musical) works are given in the appendix part of the study.