İnşaat sektöründe toplam kalite yönetimi ve Türkiye'deki uygulamaların değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, 1980' li yıllardan sonra endüstri ve ticarette rekabete yeni bir boyut getiren kalite kavramı ve bu kapsamda toplam kalite yönetimi kavramı tanımlanmış, prensip ve yaklaşımlar belirlenmiş, toplam kalite yönetiminin öneminden, inşaat sektöründeki uygulama sürecinden ve sonuçlarından bahsedilmiş, yapılan alan çalışması ile Türkiye'deki uygulamalar değerlendirilmiş, alan çalışması ile elde edilen bulgular anlatılmış ve toplam kalite yönetimi uygulamalarının başarılı olmasında ana faktör olarak belirtilen kurum kültürünün oluşturulması için önerilen araştırma modeli ve araştırma kapsamında ileri sürülen diğer hipotezler SPSS paket programı yardımı ile analiz edilmiştir . Birinci bölümde, problem tammlanmış, çalışmanın amacı ve yöntemi ortaya konmuştur . İkinci bölümde, kalite kavramı tanımlanmış ve bu kavramm tarihsel gelişimi anlatılmıştır .Kalite aşağıdaki gibi tanımlanabilmektedir; .Kullanıma uygunluk -Uygulanabilir standart ve şartnamelere uygunluk .Müşteri ihtiyaç ve beklentilerinin rekabet edilebilir bir fiyatla tatmin edilmesi .Müşteri ihtiyaç ve uygulanabilir beklentilerinin karşılanması İkinci bölümde ayrıca toplam kalite yönetimi kavrarnı tanımlanmış, prensip ve yaklaşımlar anlatılmıştır . Toplam kalite yönetimi, ürün veya hizmet kalitesinin, organizasyonda yer alan herkesin katılımıyla sürekli geliştirilmesine yönelik bütünleştirici bir yönetim konseptidir. Toplam kalite yönetimi, ürün ve hizınet kalitesinin, kalitenin organizasyonda yer alan herkesin ilgi ve sorumluluğunda olmasını sağlayarak oluşturma sürecidir. Toplam kalite yönetiminin uygulama prensipleri, uzun vadeli planlama ve vizyon oluşturma, müşteri odaklılık, üst yönetimin bağlılığı ve katılımı, sistematik düşünmek, eğitim, çalışanlarm katılımı, ölçme ve raporları sistemleri, iletişim ve güçlü liderlikdir. Bu prensipler bölüm 2 de yer almaktadır. Toplam kalite anlayışının öncülerinden olan W. Edwards Deming, Joseph )1J1an ve Philip Crosby , kalitenin nasıl ölçüleceğine, yönetileceğine ve geliştirileceğine dair yaklaşımlar ortaya koymuşlardır. Armand V. Feigenbaum ve Kaoru Ishikawa'nın da uluslararası kalite hareketinin gelişimi üzerinde Deming, Juran ve Crosby' den farklı bir şekilde etkileri olmuştur. Bu yaklaşımlar bölüm 2 de yer almaktadır . Üçüncü bölümde, inşaat sektöründe kalite kavramında, ürüne yönelik özelliklerden, bu sektörde toplam kalite yönetiminin uygulanmasından bahsedilmiş, kurum kültürü kavramı tanımlanmış, uygulamada karşılaşılan güçlüklerin ve elde edilen sonuçların altı çizilmiştir. İnşaat sektöründe kalite, müşteri ihtiyaç ve beklentilerini rekabet edebilir bir fiyatla sürekli olarak karşılayan, kullanıma uygun binayı tasarlamak, üretmek, satış sonrası servisleri vermek olarak tanımlanabilmektedir .Kaliteli bina belli başlı sekiz kalite boyutuna sahiptir; performans, özellikler, güvenilirlik, uygunluk, dayanıklılık, servis edilebilirlik, estetik ve algılanan kalite. Bu boyutlar bölüm 3 de yer almaktadır. İnşaat sektöründe toplam kalite yönetiminin uygulanmasma yönelik adımlar şu şekildedir; -İyileştirme ihtiyacının bilincinde olmak -Kalite politikasının belirlenmesi -Müşteri beklentilerinin belirlenmesi -Kalite sürecinin tasarlanması -Kalite organizasyonunun kurulması -Çalışanların görüşlerinin değerlendirilmesi ve kurum kültürünün oluşturulması -Eğitim -Tedarikçilerin kalİteye katılımı -Kalite kutlamaları -Toplam kalite yönetiminin performansının ölçülmesi -Sürecin sürekli iyileştirilmesi Bu adımlar bölüm 3 de detaylı açıklanmıştır. Kurum kültürü, toplam kalite yönetimi uygulamalarının başarılı olmasını sağlayan ana faktör olarak tanımlanmaktadır. Kurum kültürü bir firmadaki atışkanlıklar, davranışlar, kurallar ve prensiplerin bütünüdür. Bir fırmada kurum kültürünün oluşturulması için holistik bir yapı çerçevesinde kültürel değişimin sağlanması gerekmektedir .Toplam kalite yönetimi kültürü müşteri tatmini, sürekli gelişim kararlılık problem çözme, takım çalışması ve yetkilendirme gibi değerleri gerektirmektedir. İnşaat sektöründe toplam kalite yönetimi ile ilgili uygulama sorunları aşağıdaki gibi ortaya konulmuştur. Toplam kalite yönetimi ile ilgili bilgi eksikliği ( araç, teknikler vb. bilgi eksikliği, kalite ile ilgili şartname, standart, mevzuat ve yasa eksikliği) inşaat sektörünün teklik özelliği (ürünün farklılığı, tek üretim yeri, geçici işgücü, proje ekibinin farklılaşması vb.) ve toplam kalite yönetiminin özellikle inşaat sektöründe ürünün özelliklerine bağlı olarak uygulanamayacağı düşüncesinin hakim olması -Proje yönetimi prensip ve tekniklerinin toplam kalite yönetimine aktarılamaması -Kurum kültürünün oluşturulması için kültürel değişimin gerekli1iğinin ve toplam kalite yönetiminde katılımı sağlamada temel zorluğun, insanların hareket ve davranışlarını değiştirmek olduğunun anlaşılamaması -Kısa sürede sonuç alma isteği (özellikle maliyetlerin düşürülmesi açısından) -Üst yönetimin toplam kalite yônetiminin uygulamnası konusunda gereken kararlılığı göstermemesi çalışmalara aktif olarak katılmaması ve çalışanlara bu konuda liderlik yapmaması -Yaygın eğitim, motivasyon, iletişim, takım çahşması, ortaklaşa yaklaşımı, çalışanların katılımı, kalite ile ilgili çalışmalara tedarikçilerin dahil edilmesi ile ilgili eksiklikler İnşaat sektöründe toplam kalite yönetiminin uygulaması ile elde edilen sonuçlar , ürün ve hizmet kalitesinin artışmı, maliyetlerin düşmesini, kar artışını, üretkenlik artışını, etkinlik artışmı, rekabet gücünün ve pazar payının artışını, iş yaşamının kalitesinin artışını ve çalışanların moralinin yükselmesini, kültürel değişimin, müşteri tatmininin ve çevresel kalite anlayışının sağlanmasını ve tedarikçi kalitesindeki artışı içermektedir . Dördüncü bölümde, Türkiye'de inşaat sektörlinde toplam kalite yönetimi uygulamaları ile ilgili bir alan çalışması yapılmıştır. Araştırmanın amacı uygulamalar ile ilgili veri toplamak ve toplam kalite yönetimi uygulamalarınm başanlı olmasında ana faktör olarak belirtilen kurum kültürünün oluşturulması için önerilen araştırma modelini ve araştlrmada ileri sürülen diğer hipotezleri analiz etmektir . Bu bölümde veri toplanması ve örneklerin oluşturulması açıklanmış, değişkenlerin ölçümünden ve değişkenlerin tanımlanması için yapılan analizlerden bahsedilmiştir .Değişkenleri tanımlamak için interval değişkenlerin minimum, maksimim, ortalama, standart sapma ve varyanslarma ilişkin değerler, nominal değişkenlerin sıklık dağılımlarına ilişkin değerler analiz edilmiştir .Korelasyon, Mann- Whitney U ve Kruskal- Wallis H testlerl hipotezleri analiz etmek için kullanılmıştır . Araştırma sonuçlarından bazıları şunlardır; Türkiye' de inşaat sektöründe firmaların % 53. 7' si kalite ile ilgili hiçbir çalışmamış veya henüz bu konuda çalışmalara başlamış, % 46.3 ' ü de kalite ile ilgili çalışmalara başlamış, hatta ISO 9001 tarzı belgeler almıştır. -Kalite ile ilgili bir birimin varlığı konusunda, inşaat sektöründe firmaların % 53.3' ünde böyle bir birim var olup, % 46.7' sinde yoktur. .Standartların varlığı konusunda, inşaat sektöründe firmalarm % 80' inde standartlar var olup, % 20' sinde yoktur. -çalışanların eğitimi ile ilgili olarak, inşaat sektöründe firmaların % 50' sinde çalışanlara eğitim verilmekte, % 50' sinde ise verilmemektedir. -Çalışanların motivasyonu ile ilgili olarak, inşaat sektöründe firmaların % 73.3' ünde çalışanların motivasyonunu sağlamaya yönelik uygulamalar var olup, % 26. 7 ' sinde ise yoktur. -Çalışanların memnuniyetinin ölçülmesi konusunda, inşaat sektöründe finnaların % 86. 7' sinde çalışanların memnuniyeti ölçülmemekte, % 13.3' ünde ise ölçülmektedir. Araştırma kapsamında ileri sürülen ilk hipotezde kurum kültürünün toplam kalite yönetiminin başarısına etkisi sınanmışttr .Araştırma modelinde kurum kültürünün öğeleri olarak liderlik, müşteri beklentilerinin belirlenmesi, insan kaynakları yönetimi, motivasyon, iletişim, eğitim, performans değerlendirmesi, ortaklaşa yaklaşımı, çalışanların katılımının sağlanması, bilgi teknolojisinin kullanımı ve sürekli gelişim belirtilmiştir .Yapılan analizler sonucunda hipotez kabul edilmiştir. Tüm sonuçlar ve araştırma kapsamında ileri sürülen diğer hipotezler bölüm 4 de detaylı açıklanmışttr . Beşinci bölümde de, çalışma elde edilen sonuçlarm ve önerilerin sunulması ile tamamlanmıştır. Yapılan araşttrma kapsamında 90' ın üzerinde firma ile yapılan görüşmelerde edinilen izlenim, inşaat sektöründe toplam kalite yönetimi ile ilgili uygulama problemlerinin daha önce bölüm 3 de belirtildiği gibi olduğudur. üysa bu sektörde eğer yöneticiler toplam kalite yönetimi değer ve konseptlerini anlar , kabul eder, hedeflenen kültürü tanımlayıp organizasyonu bu değerlerle yönetirlerse toplam kalite yönetiminin bu sektörde uygulanabilmesi mümkündür. Başarı organizasyonda yer alan herkesin tam katılımına bağlıdır. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, inşaat sektöründe toplam kalite yönetiminin uygulanması ile ilgili yapılacak diğer çalışmalara yardımcı olacaktır.