Trakya’nın Tanzimat Döneminden Günümüze Kamu Yatırımlarından Aldığı Pay

Abstract

Devlet kurumu sınırları içerisindeki mekanı organize ederken çeşitli enstrümanlar kullanmaktadır. Bu enstrümanların en etkilisi ve en önemlisi kamu yatırımlarıdır. Devlet kurumunun bölgesel politikalarının mekana yansımalarını zaman içerisinde izleyebilmek için kamu yatırımlarının sektörlere göre dönemsel incelemesini ve analizini yapmak gerekmektedir. Bir bölgenin devlet nezdinde hangi politik veya stratejik yönde geliştirilmek istendiğini bölgeye yapılan kamu yatırımlarının zamana göre değişiminden saptayabilmek oldukça kolaydır. Diğer bir deyişle, devletin, kamu yatırımlarını yönlendirdiği bölgesinin hangi zaman diliminde eğitim, hangi zaman diliminde sağlık, hangi zaman diliminde ulaşım ve haberleşme ve hangi zaman diliminde tarımsal nitelikte geliştirdiğini bu yatırımları inceleyerek saptamak mümkündür. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin sınırları içerisinde yer alan bir bölgenin kamu yatırımlarından aldığı payın dönemsel incelemesini yaparken, başlangıcını Osmanlı Devleti’nin yenileşme hareketi olan Tanzimat Fermanı olarak kabul etmek doğru bir yaklaşım olacaktır. Bunun başlıca sebebi, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulması ile sonuçlanan büyük Türk Devrimi’nin felsefi temelinin Tanzimat Fermanı ile atılmış olmasıdır. Geç Osmanlı döneminde başlayan bu yenileşme hareketi, beklenen sonuçlarını mevcut devlet yapısında vermemiş, devamında bu yapıyı geride bırakarak yepyeni bir devlet ile hedefine ulaşmıştır. Ancak, bu yeni devlet, yani Türkiye Cumhuriyeti Devleti, teşkilat yapısı itibariyle yeni bir yapı olmakla birlikte, temelinde Osmanlı Devleti’nin teşkilat yapısı üzerine kurulmuştur. Bu durumdan dolayı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti sınırları içerisinde kalan bir bölgenin mekansal, stratejik yapısını incelerken, araştırmanın başlatılması gereken zaman dilimi Geç Osmanlı dönemi, Tanzimat Dönemidir. Bu bilgiler ışığında bu tez, Tanzimat Döneminden günümüze uzanan zaman dilimini kapsamaktadır. Söz konusu zaman diliminde yapılan kamu yatırımları, Türkiye Cumhuriyeti Devleti planlı döneme geçinceye kadar belirli bir teşkilat tarafından belirli bir disiplin ile gerçekleşmemiştir. Bu nedenle, planlı döneme kadar yapılan yatırımların incelendiği kısımda analitik veriler sürekli ve yeterli olmadığı için bu dönemde kantitatif çalışma yapılamamaktadır. Bundan dolayı, tezde incelenen Trakya Bölgesi için aynı durum geçerli olup, planlı döneme kadar olan kamu yatırımları kalitatif olarak incelenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 1960 lar ile başlayan planlı döneme geçişi ile birlikte teşkilatlı ve disiplinli yatırım programları belirli bir kurum tarafından yönetilmiş (Devlet Planlama Teşkilatı, günümüzde Kalkınma Bakanlığı) ve mekanda uygulamaya geçmiştir.Planlı dönemde gerçekleştirilen kamu yatırımları disiplinli bir şekilde kayıt altına alınmış, yıllara, bölgelere, illere ve hatta projelere göre detaylı bir biçimde arşivlenmiştir. Bu arşivin sunmuş olduğu ölçülebilir veri tezin ilgili bölümü için analitik çalışma yapılabilmesine olanak sağlamıştır. Tezin kalitatif ve kantitatif inceleme yapılan her iki bölümünde de Trakya Bölgesi’nin kamu yatırımlarından kişi başına aldığı pay Trakya haricinde kalan bölgeler ile karşılaştırılmış ve bir takım bulgular elde edilmiştir.Bu bulgular ışığında özellikle kalitatif inceleme yapılan bölümde (Geç Osmanlı Dönemi) Trakya’nın jeopolitik konumundan dolayı askeri ve lojistik yatırımların ön plana çıktığı saptanmıştır.Kalitatif bölümün süreci incelendiğinde Erken Cumhuriyet Dönemi’nde güvenlik yatırımlarına ek olarak tarımsal kalkınmave köycülük politikaları ışığında bölgesel yatırımlar gerçekleştirildiği saptanmıştır. Bu durum çok partili hayata geçiş döneminde de devam etmiştir. Tezin kantitatif bölümünde ise elde edilen veri setinde yapılan analitik analizler ile Trakya Bölgesi’nin kamu yatırımlarından kişi başına aldığı payın diğer bölgelere oranla az olduğu sayısal olarak da saptanmıştır. Planlı dönem ve Liberal Ekonomi’ye Geçiş Dönemi’nde yapılan kamu yatırımları büyük oranda sanayi ve hizmet sektörlerinde yoğunlaşmıştır. Trakya, geçmişinden günümüze gelinceye değin korumuş olduğu tarıma elverişli, verimli toprakları ile üzerinde yaşayan insanlara yıllar yılı hizmet etmiştir. Bu durum zaman içerisinde değişmiş, bu bölge yalnızca tarımsal olarak değil, sınai ve hizmet alanlarında da kullanılmaya başlanmıştır. Sanayinin kirletici etmenlerinden etkilenen bölgede, tarımsal verimlilik azalmış, su havzaları kirlenmiş ve geçmişte sağladığı tarımsal altyapı bozulmuştur. Öte yandan, Trakya’nın Türkiye’nin Batı komşuları ile sınır oluşu bölgenin askeri açıdan ön plana çıkmasına sebebiyet vermiştir. Merkezi İstanbul Selimiye Kışlası’nda bulunan 1. Ordu’nun % 90 lık kısmı bölgede konuşlanmış vaziyettedir. Askeri stratejik açıdan ordunun hareketliliğini ve lojistik desteğini en kısa sürede sağlayabilmek için (ayrıca mal akımlarının ve ticaretin de hızlı yapılabilmesi için) bölge sınır boyunca ve sınırdan iç kesimlerine uzanan karayolu ağı ile donatılmıştır. Trakya’nın ülke içerisinde bulunan jeopolitik konumu ve askeri stratejik önemi zaman zaman hayati nitelik taşımış, topraklarının tarımsal niteliğini gözardı edilir duruma getirmiştir. Yapılan tüm inceleme, araştırma ve analizlere bakıldığında Trakya Bölgesi’nin altyapısı ile planlanan ve gerçekleştirilen kamu yatırımlarının birbirini destekler nitelikte olmadığı bulgusuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda planlanan ve gerçekleştirilen kamu yatırımlarının Trakya Bölgesi’nde kişi başına düşen payının diğer bölgelere oranla az olduğu elde edilen bulgularla ispatlanmıştır.

A government organization uses various instruments when organizing the space within its territory. The most effective and important one of those instruments is public investments. In order to trace the reflections of the regional policies of the government organization on a space in time, periodical review and analysis of public investments must be performed in terms of sectors. It is quite easy to detect the political and strategic direction in which a region is desired to be developed by the state based on the change by time of the public investments made in such region. In other words, it is possible to determine by analyzing the investments the different periods during which the state developed its region by directing public investments thereto in terms of education, health, transportation and communication and agriculture. When performing a periodical analysis of the share received by a region located in the territory of the State of Republic of Turkey, it will be a correct approach to start it with the “Tanzimat Fermanı” (the Imperial Edict of Reorganization – tn) which is the innovation movement of the Ottoman State. The main reason for this is the fact that the philosophical foundation of the great Turkish Revolution which resulted in the establishment of the State of Republic of Turkey was laid with the “Tanzimat Fermanı.” This innovation movement which started during the Late Ottoman period didn’t produce its expected results within the structure of the existing state, but subsequently achieved its goal with a brand new state by leaving that structure behind. But this new state, namely the State of Republic of Turkey, although it was a new structure in terms of its organizational structure, it was founded on the underlying organizational structure of the Ottoman State. Because of this, when analyzing the spatial, strategic structure of a region included in the territory of the State of Republic of Turkey, the period required to be taken as the start of the research is the Late Ottoman Period, the Tanzimat Reform Era. In the light of these details, this thesis covers the period from the Tanzimat Reform Era to present. The public investments made during the said period did not take place in a certain discipline by a certain organization until the State of Republic of Turkey transited to planned period. Therefore, because the analytic data is not continuous and sufficient in the section where the investments made until the planned period, a quantitative study cannot be performed for this period. Thus, the same is applicable for the Thracian Region analyzed in the thesis and the public investments until the planned period are analyzed on a qualitative basis. Upon the transition of the State of Republic of Turkey to the planned period starting with the 1960s, organized and disciplined investment programs were managed by a certain institution (State Planning Organization, today’s Ministry of Development) and put into practice in the space. The public investments made during the planned period were recorded in a disciplined manner and archived in detail in terms of years, regions, provinces and even projects. The measurable data provided by this archive enabled an analytic study for the respective section of the thesis. In both of the sections of the thesis where qualitative and quantitative analyses are made, The quota per capita received by the Thracian Region from public investments is compared that of the non-Thracian regions and some findings are obtained. In the light of these findings, and particularly in the section where qualitative analysis is performed (Late Ottoman Period), it is determined that military and logistic investments came into prominence due to the geopolitical position of Thrace. In review of the process of the qualitative section, it is found that regional investments were made pursuant to agricultural development and peasantist policies in addition to security investments during the Early Republican Period. This was also carried on during the period of transition to the multi-party system. In the quantitative section of the thesis, it is numerically determined that the quota per capita received by the Thracian Region from public investments is lower than that of the other regions through the analytic analyses performed in the data set obtained. The public investments made during the planned period and the Period of Transition to Liberal Economy mainly focused on industrial and service sectors. Thrace has been serving the people living on it for many years with its arable and fertile soils it maintained from the past to present. This changed in time and this region began to be used not only for agricultural purposes, but also for industrial and service fields. In the region impacted by the polluting factors of industry, agricultural productivity decreased, water basins are polluted and the agricultural infrastructure it provided in the past spoiled. On the other hand, the fact that Thrace borders on Turkey s Western neighbors resulted in coming into prominence of the region for military purposes. 90% of the Army I based at Selimiye Quarters, Istanbul is deployed in the region. In order to provide mobility and logistic support for the army in terms of military strategy (also to ensure rapid goods flow and trade), the region is provided with a highway network along the border and from the border in through the interiors. The geopolitical position and strategic importance of Thrace within the country became vital and made the agricultural quality of its soils negligible from time to time. In the light of all of the reviews, researches and analyses performed, it is found that the infrastructure of the Thracian Region and the public investments planned and made don’t support each other. In addition, it is proven through the findings obtained that the quota per capita of the public investments planned and made in the Thracian Region is lower than that of other regions.