Ürün Tasarımında Çevrimiçi Platformların Potansiyeli: Zanaatkarların Tasarım Sistemlerine Entegrasyonu Üzerine Bir Çalışma

Abstract

Tasarımın meslek olarak ortaya çıktığı endüstriyel devriminin başlangıcından günümüze kadar tasarım mesleğinin gelişimi endüstriyel üretime paralel bir şekilde gelişmiştir. Post- Endüstriyel dönem ile birlikte büyümenin asıl etkeni üretimden, hizmet ve bilgi tabanlı aktivitelere kaymıştır. Bu değişim, tasarımcıların post endüstriyel koşullara uyum sağlamasını gerektirdiği için çeşitli problemlere sebep olmaktadır. Üretim endüstrisi eskiden olduğu gibi büyümediği için sağladığı iş imkanları da azalmaktadır. Bu, endüstriyel üretime aşırı derecede bağlı olan endüstriyel dönem tasarımı için kötü bir haber olsa da post-endüstriyel tasarım, alternatif üretim yöntemlerini kullanarak ya da hizmet endüstrisi gibi popüler endüstrilere kayarak kendine yeni alanlar bulmak zorundadır. Bu bağlamda her gün büyüyen endüstriyel tasarımcılar topluluğu için alternatif üretim yöntemleri günden güne önem kazanmaktadır. Teknolojideki ilerlemeler sayesinde 3D yazıcı, CNC ya da lazer kesici gibi küçük ölçek üretim yöntemleri ortaya çıkmakta ve gelişmektedir. İnternet, yeni iş alanlarının gelişmesi ve yeni ürünlerin üretimi, finansmanı, pazarlaması ve dağıtımı için çeşitli ölçeklerde çevrimiçi platformlar üzerinden gerekli altyapıyı sunmaktadır. Sayısal üretim yöntemleri ve çevrimiçi platformlar ile sağlanan altyapı, girişimcilerin fiziksel ürün pazarına giriş bariyerini önemli bir oranda düşürmekte ve tasarımcılara post-endüstriyel dönemde yeni fırsatlar sağlamaktadır. Sayısal üretim yöntemlerinin kalitesi küçük ölçekli geleneksel üretim metotlarınınki ile henüz eş gelmemekle birlikte, özellikle gelişmekte olan ülkelerde maliyet ve operasyonel zorluklar nedeniyle çoğu insan tarafından dijital üretim yöntemlerine erişim sağlanamamaktadır. Bir başka küçük ölçekli üretim metodu olan zanaat, sayısal üretim yöntemlerine alternatif olarak tasarım, çevrimiçi platformlar ve geleneksel üretim yöntemlerinin bir arada kullanıldığı hibrit bir ekosistem oluşturulmasında kullanılabilir. Bu modelin geliştirilmesi tasarımcılara yerel kaynaklar ile, karın az miktarda aktöre dağılacağı bir yapıda, küçük ölçekte ve yüksek kalitede ürünler tasarlama ve üretme imkanı sağlamaktadır. Öte yandan böyle bir süreç, zanaatkarlara post-endüstriyel üretim ekonomisine uyum sağlamaları ve zanaatın endüstriyel ekonomide kaybolması yerine varlığını sürdürmesi için fırsat vererek, zanaat algısını ve zanaatkarların ekonomik durumlarını kuvvetlendirebilir. Bahsedilen ekosistemin oluşması için zanaatın, tasarım sistemlerine fonksiyonel bir şekilde entegre edilmesi gerekmektedir. Bu entegrasyonun sağlanması için, hem tasarım hem de zaanatın kendine ait aktörlerinden ve bu aktörlerin etkileşiminden oluşan ağ şeklindeki yapılarının nasıl işlediğinin anlaşılması gerekmektedir. Üretimin modernleşmesi ile kaybolan zanaatkarlar, daha çok, endüstriyelleşme sürecinin tamamlanmadığı gelişmekte olan ülkelerde varlıklarını sürdürmektedirler. Türkiye'nin tasarım başkenti ve bölgesel bir merkez olan İstanbul, ülkedeki en geniş ve en eski zanaatkar topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Buna rağmen bu zanaatkarlar, şehirleşme politikaları ve soylulaştırma süreçleri nedeniyle kaybolma tehdidi altında endüstriyel üretim ile rekabet etmektedir. Bu özellikleri ile İstanbul, zanaatın tasarım sistemlerine entegrasyonu için ideal bir çevre oluşturmaktadır. Bu çalışma, post-endüstriyel dönemde zanaatın ve tasarımın durumunu tartışarak başlamakta ve sonrasında bu ikisini entegre eden çevrimiçi bir platform önerisinde bulunmaktadır. Bu öneri, post-endüstriyel dönemde tasarımla ilişkilendirilen problemlerin çevrimiçi platformlarla çözülmesine ve bu platformların tasarım-zanaat entegrasyonu sırasında oluşabilecek problemlere çözüm olarak sunulmasına dayandırılmaktadır. Daha sonra ise önçalışma ya dair bilgiler yer almaktadır. Zanaati tasarım sistemlerine entegre etme fikri, İTÜ'nün Endüstriyel Tasarım Programı "EUT 550E - Mapping Design In Istanbul" dersinde yapılan çalışmadan yola çıkmaktadır. Çalışma "Milan Design System" kitabından ilham alarak İstanbul'un Kapalı Çarşı bölgesindeki tasarım sistemini haritalamak üzerine başlamıştır. Bu çalışmanın ölçeği yıllar içinde genişlemiş: tüm şehir için tasarım sisteminin haritalaması halini alarak "İstanbul Tasarım Haritası" adıyla seminerler, atölye çalışmaları ve sonuçlarını içeren bir kitapçık halinde Yaratıcı Endüstriler Konseyi'nin (YEKON) düzenlediği Yaratıcı İstanbul Atölyeleri'nin bir parçası olmuştur. Problemin yapısı deneme-yanılma yaklaşımına uygun olmadığı için esas yöntemi olarak, birden çok aktörü içeren bir değişim başlatmayı amaçlaması sebebiyle, eylem araştırması seçilmiştir. Bu çalışma, aralarındaki ilişki ve mekaniği keşfetmek adına; zanaatkarların, toplumdaki ve tasarım profesyonelleri arasındaki görünürlüğünü arttırmaya odaklanan, sorunun boyutundan dolayı daha geniş bir çalışma için bir başlangıç olacak şekilde tasarlanmıştır. Çalışma, eylem araştırma döngülerinin bölümleri baz alınarak, Planlama - Eyleme Geçme, Değerlendirme ve Sonuçlandırma olarak üç bölümden oluşmaktadır. Planlama - Eyleme Geçme bölümü 3 fazdan oluşmaktadır; Tanışma, Lansman, Sergi. Tanışma fazı, tanıtım web sitesinin geliştirmesini ve çevrimiçi platformun kimliğinin gelişimini detaylı bir şekilde anlatmaktadır. Lansman fazı kullanıcıların zanaatkarları veri tabanında arayabileceği haritanın oluşumunu, veri tabanının oluşumunu ve "İstanbul Zanaatkar Haritası" lansman sürecini açıklamaktadır. Sergi fazı, projenin İkinci İstanbul Tasarım Bienali'nde yer almasını, zanaat ve tasarımın bir araya geldiği sergi fikrinin gelişimini kapsamaktadır. Değerlendirme bölümü çalışma süresince toplanan veriyi dört grupta sunmaktadır; (1) Internet Trafiği ve Site Kullanımı, (2) Basında Yer Alma, (3) E-postalar & Doğrudan Geribildirimler ve (4) Anket. Internet Trafiği ve Site Kullanımı sitenin aldığı trafiğin karakteristiğini ve başka partilerin konuya ilgisini anlamaya çalışmak için iki başlıkta değerlendirilmektedir; (1) Ziyaretçiler, (2) Harita Kullanımı. Basında Yer Alma, basının konuya yaklaşımını anlamak amacıyla yerel ve global medyada çalışma ile ilgili yer alan haberleri değerlendirir. E-postalar & Doğrudan Geribildirimler bölümü is doğrudan geribildirim olarak projenin herkese açık e-posta adresine gönderilen e-postaları ve bu e-postalarda talep edilen bazı toplantıları analiz etmektedir. Anket bölümünde, web sitesinin kayıtlı kullanıcılarına gönderilen, kullanıcıların siteyi nasıl kullandığını anlamak amacıyla tasarlanan anket ve sonuçları yer almaktadır. Toplanan veriler üzerinden yapılan değerlendirmelere göre, çalışma kapsamında geliştirilen platform, problemin toplumda ve bireyler arasında görünürlüğünü çevrimiçi ve çevrimiçi olmayan kanallar aracılığıyla arttırmasına rağmen, tasarımcıların zanaatkarlara erişimini arttıramamıştır. Ancak kullanıcılardan gelen geribildirimler analiz edilerek böyle bir sürecin gereksinimleri keşfedilmiştir. Kullanıcılar daha fazla zanaat ve zanaatkarın haritaya eklenmesini ve aradıkları zanaatkarlara daha hızlı ulaşabilmek için telefon numaralarının haritaya eklenmesini talep etmişlerdir. Ankete katılan 96 kişiden, beş kişi zanaatkarlar ile iletişime geçmiş ve bu beş kişiden hiçbiri zanaatkarlarla çalışmaya karar vermemiştir. Zanaatkarlarla iletişime geçmeme sebebi olarak "Aradığım zanaatı/zanaatkarı bulamadım." ve "Hangi zanaat/zanaatkarla iletişime geçeceğimi bilemedim." öne çıkmıştır. Zanaatkarlar ile iletişime geçen beş kişi ise zanaatkarlar ile çalışmama sebepleri olarak güven ve iletişim sorunlarını öne çıkartmıştır. Toplanan verilerin değerlendirilmesi çalışmanın genişletilmesi için iki adet seçenek önermektedir. Bu seçeneklerden ilki zanaatkar veri tabanının kapsamının genişletilmesi, ikincisi ise çalışmanın tasarımcı-zanaatkar işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla süreçte aktif bir şekilde yer alabilecek bir platform şeklinde geliştirilmesi. Zanaatkar veri tabanının kapsamının genişletilmesi, şehrin büyüklüğü, zanaatkarların çoğunun kayıtdışı olması gibi sebeplerden dolayı gerçekleştirilmesi süresince gerek işgücü gerek maddi anlamda kaynağa ihtiyaç duyacaktır. Bu kaynakların sağlanması için ise kitle fonlama ya da kitle kaynak gibi yöntemler kullanılabilir. Kitle fonlama ile çalışmanın destekçilerine çalışma künyesinde yer alma veya basılı İstanbul Zanaatkar Haritası gibi çeşitli ödüller sağlanarak gerekli maddi kaynaklar toplanabilir. Kitle kaynak yöntemi ile ise zanaatkar atölyelerinin keşfi ve kaydı sürecinde gereken işgücü gönüllülere dağıtılabilir. Ancak toplanan verilerin merkezi bir veri tabanında toplanması için konu ile ilgili kılavuzlar gibi çeşitli materyaller hazılanmalıdır. Bu yöntemler ile zanaatkar veri tabanının kapsamının geliştirilmesi için gereken kaynaklar sağlanabilir. Tasarımcıların zanaatkarlarla iletişime geçmesini engelleyen bir başka durum ise tasarımcıların zanaat konusunda bilgilerinin eksik olması. Bu sebepten dolayı ihtiyaçları olan zanaat ya da zanaatkarı tam olarak belirleyememekte ve iletişime geçtikleri zanaatkarlar ile çalışırken güven ve iletişim sorunları yaşamaktadırlar. Bu sorunun çözümü tasarımcı ve zanaatkar ile aktif iletişim gerektiren bir yaklaşıma ihtiyaç duymaktadır. Böyle bir yaklaşım ile geliştirilecek bir çevrimiçi platform ise bu süreç içerisinde etken bir şekilde yer alabilir ve tasarımcı-zanaatkar arasındaki sorunlara müdahale edebilir. Ancak böyle bir platformun sürdürülebilir olması için bu süreçten bir gelir sağlaması gerekir. Bu gelirin sağlanması için ise iki adet alternatif önerilmektedir. Bunlardan birincisi platformun bu hizmeti bir ücret karşılığında sağlaması. İkincisi ise platformun tasarımcı-zanaatkar işbirliğinde paydaş olarak yer alarak, satış kanalları, görünürlük veya aracılık gibi çeşitli katkılarda bulunarak bu geliri sağlaması. Bu sayede geleneksel üretim yöntemleri, tasarım ve çevrimiçi platformları bir araya getiren hibrit bir iş modeli geliştirilebilir.

Since the appearance of design as a profession from the beginning of the industrial era until today, the profession's advancement has been parallel to the development of the industry based on industrial manufacturing. With the post-industrial times the main factor of growth is shifting from manufacturing to services & information based activities. This shift brings various problems for designer as they have to adapt to the post-industrial conditions. Since the manufacturing industry is not growing as it used to be, the jobs created by this industry is in decline. As this is a bad news for the industrial era design which heavily relies on the industrialised manufacturing, post-industrial design has to find new areas of activity by utilising alternative manufacturing methods or shifting to more popular industries such as service industries. As the community of professional industrial designers continue to grow each day, the role of those alternative manufacturing methods gets more important due to the declining employment options of manufacturing industry. There are modern small scale manufacturing methods like 3D printing, CNC or laser cutters getting developed thanks to the advancements in the technology. Internet is allowing the development of new businesses and production of new products by providing the necessary infrastructure such as funding, marketing, distribution through online platforms of various scales. So the combination of digital manufacturing methods and infrastructure provided by online platforms can lower the barriers of entry to entrepreneurship in physical goods drastically, providing new opportunities for designers in the post-industrial era. Forming ecosystems combining digital manufacturing methods, online platforms and design provides innovation. Quality of digital manufacturing methods are still not par with traditional methods of small scaled manufacturing and they are not accessible by many people, especially the ones in developing countries due to issues like their cost or operational difficulties. As another small scale manufacturing method, crafts can be an alternative to digital manufacturing methods in a similar fashion, forming hybrid ecosystems combining traditional manufacturing methods, online platforms and design. Development of such a model will allow designers to design and manufacture high-quality products in low scale through local resources by relying on minimal amount of actors to split the revenue. This process might eventually increase the perception of the crafts and craftsmen economic status, giving craftsmen the opportunity to adapt to the post-industrial economy and develop his craft to survive instead of disappearing in an industrialised economy. Formation of such an ecosystem requires integration of crafts into design system as a functional part of it. As both of them works as networked systems formed by many type of actors and interactions between them, integrating crafts into design systems requires the understanding how those systems function in their current context. As crafts disappearing due to the modernisation of manufacturing, the ones who are still out there are mostly found in developing countries where the industrialisation process has not finished yet. Istanbul as a regional hub, and Turkey's design capital, houses one of the biggest and oldest craftsmen population in the country. Although those craftsmen are under threat of disappearance because of the urban policies, gentrification processes and competing with industrial manufacturing. Istanbul also being a global hub, creates an ideal environment for integrating crafts into design systems. The study starts by discussing the status of design and crafts in post-industrial era, and then proposes development of an online platform for integrating those two, this decision is based upon how problems related to design solved by online platforms in the post-industrial era, and how those platforms can help for solving the problems introduced during the integration of crafts into design systems. Followed by the explanation of the initial study, as the idea of integrating crafts into design systems was inspired by studies made in "EUT 550E - Mapping Design In Istanbul" course of ITU's Industrial Design Programme. The course started as mapping the design system around the Grand Bazaar region of Istanbul, as an attempt to map Istanbul's Design System, drawing inspiration from the book "Milan Design System". The scale of this study increased in the upcoming years to map the design system of whole city, eventually evolving into a project called "Istanbul Design Map" as part of "Creative Istanbul Workshops" by Istanbul Kalkınma Ajansı – Istanbul Development Agency (ISTKA), involving seminars and workshops and publishing of the conclusions as a booklet. Action research is chosen as the base methodology, as it aims to initiate a change involving multiple actors, and the structure of the problem does not allow a trial-and-error based approach. The study is designed as an initial step of bigger study due to the scale of the problem, focusing on increasing the visibility of the craftsmen among public and design professionals in order to discover the mechanics behind their relations. Study is divided into three sections based on division of sections in action research cycles as (1) Plan-Act, (2) Evaluation and (3) Conclusion. Plan-Act chapter is divided into three phases as (1) Teaser, (2) Release and (3) Exhibition. Teaser section explains the development of the identity of the online platform in detail and development of the teaser web site. Release phase describes the formation of a map for users to navigate craftsmen in the craftsmen database, formation of the database, and the launch process of the "Istanbul Craftsmen Map". Exhibition phase covers the featuring of the project in the 2nd Istanbul Design Biennial, development of the idea of exhibition as exhibiting modern products crafted with tradition methods accompanied by video documentaries and walking maps, as a proof of the potential of the integration of crafts into design systems. Evaluation chapter presents the data collected during the study under four groups as (1) Internet Traffic and Site Usage, (2) Press Appearances, (3) E-Mails & Direct Feedbacks and (4) Survey. Inspecting each group under its own chapter to evaluate the data collected under that group. Internet Traffic and Site Usage is evaluated under two titles as (1) Visitors, (2) Map Usage, trying to understand the characteristics of the traffic received by the website and other parties interested in the subject. Press Appearances lists the appearances in local and global media to understand the approach of media to the subject. E-Mails & Direct Feedbacks chapter analyses e-mails sent to the publicly available e-mail address of the project as direct feedbacks, and contains couple of meetings which were requested by e-mails. In the Survey chapter, a survey which was sent to registered users of the website, designed with the purpose of how users are using the site is evaluated. As platform manages to increase the visibility of the problem among public and individuals with the help of online and offline channels, it was lacking critical capabilities for increasing the accessibility of the craftsmen for designers, allowing the discovery of requirements for such a process though the feedbacks of users. Users requested more crafts and more craftsmen to be added into the map and phone numbers of existing ones with purpose of finding the craftsmen they are looking for and reaching to him or her quickly through phone. Along 96 participant who have filled the survey only five of them have contacted a craftsman, and none of those five decided to work with them. Most popular reasons for not contacting craftsmen among survey participants were "Couldn't find the craft I need" and "I don't know which craft/craftsman to contact". The problems for not working with craftsman were trust and communication issues. Evaluation of the data collected through the research, revealed two possible routes of development. First route is increasing the coverage of the craftsmen database. Second route is developing the platform to actively assist and become part of the designer and craftsman collaboration. As increasing the coverage of the craftsmen database is an ambitious task, distributed methods such as crowdfunding for gathering resources for such an operation or crowdsourcing for distributing the effort among volunteers can be utilised. Such a process involves development of a framework for mapping special entities in a digital space, as this framework can be communicated through materials such as guides, it can also be applied to other locations or subjects. The other issue preventing the designers from contacting and working from designers were the problems caused by their lack of knowledge in the domain, preventing from them from finding the craft or craftsman they need, or causing trust or communication issues. As this problem requires a solution based on active communication with both parties, it needs a commitment of significant resources as effort, time and funding. This can be done in a regular fashion by collecting fees for such services, or a different approach involving online platforms can be applied, where the platform itself becomes a stakeholder in the process through additional values which can be provided such as sales channels, or commissioning as forming an ecosystem utilising online platforms for creating a hybrid production and business model combining crafts as traditional manufacturing method, and modern design approach.