Avrupa Birliği ve Türkiye'nin ekonomik ve sosyal göstergelerle karşılaştırması

Abstract

Avrupa Birliği, 1997 yılında Lüksemburg'da gerçekleşen Avrupa Birliği Zirvesi sonrasında genişleme kararı almıştır. AB 'ye adaylık başvurusu uzun yıllar öncesine dayanan, coğrafi konumu ve ekonomik ilişkileri itibarıyla AB genişleme sürecine kabul edilmeyi bekleyen Türkiye, beklentilerinin tersine bu sürece dahil edilmemiştir. Merkezi Doğu Avrupa ülkelerinden Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Slovenya, Estonya ve Kıbrıs Rum Kesimi için Mart 1998'de katılım süreci başlamıştır. Bulgaristan, Romanya, Litvanya, Letonya ikinci genişleme sürecine dahil edilmişlerdir. Bu çalışmada AB ülkeleri, MDA ülkeleri ve Türkiye'nin anlamlı göstergelerle kıyaslanması ve Türkiye'nin bu ülkeler içinde konumunun somutlaştırılması amaçlanmıştır. Çalışmada istatistiki bir mesafe ölçüsü olan Mahalanobis Mesafesi kullanılmıştır. Mahalanobis Mesafesi, değişkenler arası korelasyonun veya kovaryansın dikkate alındığı standart mesafe olarak tanımlanabilir. İncelemeye alınan tüm ülkelerin birbirlerine olan mesafeleri hesaplanmış ve yorumlar bu hesaplamalar temel alınarak yapılmıştır. Ülkeleri birbirleriyle kıyaslamak üzere temel alman kriterlerin seçimi yapılırken, Birleşmiş Milletler Gelişim Programının (UNDP) her yıl yayımladığı İnsani Gelişim indeksi' nin yanısıra son dönem çalışmalarında ülkelerin gelişmişlik düzeyleri kıyaslanırken kriter olarak seçilen değişkenler ve görüşler de değerlendirilmiştir. Çalışmada iki uygulamaya yer verilmiştir. İlk uygulamada kriter olarak seçilen değişkenler; kişi başına GSMH, ortalama ömür, enflasyon oranı ve okullaşma oranları; ikinci uygulamada yer verilen değişkenler ise kişi başına GSMH, ortalama ömür, enflasyon oranı, orta öğretim okullaşma oranı, kişi başına enerji kullanımı, özel tüketimin ortalama yıllık artışı, ortalama yıllık GSYİH hacmi büyümesi, doktor başına düşen nüfus, bebek ölüm oranı, şehirleşme oranı 'dır. Uygulamaların yapıldığı yıllar belirlenirken AB'nin genişlemeye uğradığı yıllara olan yakınlığa dikkat edilmiştir. Belirlenen yıllarda incelenen ülkeler, ilgili yılda AB'ye katılan ülkeler, AB ülkeleri ve Türkiye'dir. Örneğin 1992 yılı verileri seçilirken 1995 yılında Avusturya, İsveç ve Finlandiya'nın AB'ye girişi belirleyici rol oynamıştır ve bu yılın sonuçları değerlendirilirken özellikle Avusturya, İsveç ve Finlandiya'nın sonuçlan için grafik çizimi yapılmıştır. Çalışmada incelemelerin yapılıdığı yıllar 1983, 1986, 1992 ve 1996 yıllarıdır. Ayrıca AB ortalaması da bir ülke olarak görülmüş ve tüm yıllar için yapılan hesaplamalara dahil edilmiştir. vu Çalışmada, Lüksemburg Zirvesi sonrasında AB 'ye katılım süreci ilk planda başlatılan MDA ülkeleri üzerinde özellikle durulmuş, 1996 yılı incelemeleri bu ülkeler üzerinde yoğunlaştırılmıştır. Sonuç bölümünde Mahalanobis Mesafeleri dal-yaprak ve kutu-nokta çizimleriyle özetlenmiştir. Bu çizimlerden yararlanarak çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır. İlk uygulamanın sonuçlarına göre Türkiye zaman içinde seçilen kriterler temel alındığında AB ortalamasına yakınlaşmıştır. Değişkenlerin farklılaştırılmasıyla birlikte mesafeler genel olarak artmıştır. Bazı noktalarda iki uygulama birbirini desteklerken farklı sonuçların çıktığı noktalarda görülmektedir. Bu da ülkeleri kıyaslarken seçilen kriterlerin ne kadar yönlendirici olduğunu gösterir. Türkiye MDA ülkelerinden çok farklı bir konumda olmamasına rağmen AB 'ye girişi geciktirilmiştir. Bu olay farklı boyutlarda incelenmeye değerdir.

European Union's decision of expansion was announced in Luxemburg Summit Meeting. Turkey was expecting to be accepted to the expansion period of EU. Middle East European countries such as Hungary, Poland, Estonia, Slovenia, Czech Republic and Cyprus were accepted into the expansion period of EU which was started in March 1998. Bulgaria, Romania, Lithuania and Slovak Republic were included in the process of second expansion. The main purpose of this study is to compare EU countries, MEE countries and Turkey on the basis of expressive criteria and to concretize the situation of Turkey among these countries. In this study, Mahalanobis Distance, one of the statistical distance measures was used as a comparison tool. The Mahalanobis approach not only performs a standardization process on the data by scaling in terms of the standard deviations but also sums the pooled within-group variance-covariance, which adjusts for intercorrelations among the variables. All the distances among the countries included into study were calculated and comments were based on these distance measures among countries. While choosing the criteria, on which all comparisons would be based, Human Development Index published by United Nations Development Programme (UNDP) each year and opinions of experts from the recent researches about development evaluation of countries were taken into consideration. There are two practices in the study. In the first one, GDP per capita, life expectancy at birth, inflation rate and first, second and third level enrolment ratio; in the second practice GDP per capita, life expectancy at birth, inflation rate, second level enrolment ratio, energy use per capita, annual growth rate of private consumption, average annual volume growth of GDP population per physician, infant mortality rate, urban population were chosen as criteria of comparison. Expansions of EU in the past were taken into consideration while determining the years on which to analyse. EU countries, Turkey and the countries, which are lately accepted to join EU, are the countries studied in the relevant year. For instance, Expansion of EU in 1995 was examined with the data of 1992. While evaluating the year of 1992, graphs were formed for the results of Austria, Sweden and Finland. 1983, 1986, 1992 and 1996 are the years chosen for analyses in the study. Besides "EU Average" was taken as a country and included into each calculation. IX Mahalanobis Distances were summarised with stem-leaf and box-plot graphs. Results were interpreted with the use of all these graphs. According to the results of first practice Turkey got closer to EU average each year. Distances calculated in the second practise are generally higher than the initial ones. We can understand that chosen variables are significantly affecting the comparisons among countries. Although Turkey has similar distances to EU countries when compared with MEE countries, it was not included into the expansion period of EU. This is worth to be discussed and searched in different dimensions