Sağlık hizmeti tasarımında sezaryen doğum deneyimi üzerinden bütüncül yolculuk haritalama yöntemi önerisi

Abstract

Son yıllarda sağlık sektöründe yaşanan önemli dönüşümlerle birlikte, tıbbi bakım yerini sağlık bakımı olarak bilinen yeni bir paradigmaya bırakmıştır. Anlamdaki bu dönüşümle birlikte sağlık bakımının odağı hasta ve hastalıktan, sağlık hizmeti alan kişinin deneyimlerine, yaşam kalitesinin iyileştirilmesine ve bakım sürecine dahil edilmesine doğru bir eğilim göstermiştir. Sağlık sektöründe tasarımın daha geniş bir rol üstlenmesine yönelik bu değişim, profesyoneller ve sağlık hizmetleri arasındaki ilişkiyi önemli ölçüde etkilemiş; tasarımın sağlık sektöründeki rolü tıbbi cihazların geliştirilmesindeki geleneksel yaklaşımın ötesine geçerek tıbbi hizmetin sunumuna doğru kapsamını genişletmiş ve sağlık uygulamalarının geleceğini şekillendirmede söz sahibi konuma getirmiştir. Ancak etkili sağlık hizmetleri tasarlamak, sağlık hizmeti bağlamının karmaşık doğası nedeniyle zorlayıcı olabilmektedir. Bununla birlikte sağlık hizmeti ortamlarında tasarım araştırması yürütmek kolay bir iş değildir ve tasarım araştırmacıları için çeşitli zorluklar bulunmaktadır. Bu zorluklar, hassas durumlarla başa çıkmaktan farklı paydaşlarla ilişkileri yönetmeye kadar uzanmaktadır. Bu nedenle, sağlık alanında çalışan tasarımcılar ve tasarım araştırmacıları, sağlık hizmetlerine yönelik çözümler üretmek için çeşitli yöntemler ve araçlar kullanmaktadır. Bu doğrultuda, yolculuk haritalama yöntemi, bakımdaki boşlukların belirlenmesinden sağlık hizmeti alıcılarının ihtiyaçlarının anlaşılmasına kadar geniş bir yelpazede potansiyele sahiptir ve bakım hizmeti sunumunun bütünsel bir görünümünü sağlamak için giderek daha fazla kullanılmaktadır. Ancak yolculuk haritalarının artan kullanımına rağmen, yöntemi belgeleyen çok az sayıda çalışma vardır ve aracın kullanımına yönelik standardizasyon eksikliği kafa karışıklığına yol açmaktadır. Bu bağlamda, bu tez çalışması, tümevarımsal bir vaka çalışması aracılığıyla sağlık hizmeti tasarımı için bir yolculuk haritası kanvasının oluşturulmasına ve kullanılmasına odaklanmaktadır. Bölgesel anestezi altında sezaryen doğum vakası üzerinden iki aşamalı olarak yürütülen bu çalışmada, literatür taramasına paralel olarak doğumda mahremiyet ve hijyen faktörlerinin kritik bir önem taşıması sebebiyle çevrimiçi anlatılar ve yarı yapılandırılmış görüşmelerin entegrasyonundan oluşan karma bir araştırma yöntemi kullanılmıştır. Temel olarak sağlık hizmeti tasarımı için bir yolculuk haritası kanvasının oluşturulmasını içeren ilk aşamada, çeşitli çevrimiçi platformlarda bölgesel anestezi altında sezaryen doğum yapan kadınların doğum hikayelerine dair bir dijital arşiv taraması yapılarak çevrimiçi anlatılar derlenmiştir. Bu anlatıların tematik analizi yapılarak bir yolculuk haritası kanvasının temel bileşenleri belirlenmiş ve bir yolculuk haritası kanvası prototiplenmiştir. Oluşturulan kanvasın kullanımına yönelik adımlar içeren ikinci aşamada ise, ilk olarak bir soru seti hazırlanarak bölgesel anestezi altında sezaryen doğum yapan kadınlarla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerin tematik analizi yapılarak yolculuk haritası kanvasının temel bileşenlerini oluşturan temalar doğrulanmıştır. Temaların doğrulanmasından sonra görüşmelerden elde edilen veriler yolculuk haritası kanvasına işlenerek, kanvasın kullanımına dair adımlar sunulmuştur. Bu adımı takiben, önerilen kanvas aracılığıyla bölgesel anestezi altında sezaryen doğum hizmetine yönelik yeni bir hizmet prototipi oluşturulmasına yönelik adımları içeren bir öneri seti paylaşılmıştır. Bu çalışmaların ardından ise, kanvasın temsil yeteneği değerlendirilerek çalışmalar tamamlanmıştır. Yürütülen çalışmalar neticesinde sağlık hizmeti tasarımı için ortaya konan yolculuk haritası kanvası, sadece bir vaka çalışmasına ait bir hizmet sunumunun kapsamlı analizini temsil etmesine rağmen farklı bağlamlarda da kullanılabilme potansiyeliyle tasarımcılara, tasarım araştırmacılarına ve sağlık profesyonellerine bir sağlık hizmeti deneyiminin değerlendirilmesi ve bakımdaki boşlukların belirlenmesi konularında gerekli bilgi ve anlayışı sağlamada yardımcı olması hedeflenmektedir.