Metabolik Hastalıkların Teşhisinde Kapiler Elektroforez

Abstract

“Kalıtsal Metabolizma Hastalıkları” ( KMH ), anne ve babadan kalıtsal olarak geçen ve çok nadir görülen hastalıklardır. Ancak çok sayıda değişik tipte kalıtsal metabolik hastalık bulunduğundan, hepsi birlikte değerlendirildiğinde dünyada yılda doğan metabolik hastalıklı çocuk sayısı oldukça fazladır. Türkiye de akraba evliliklerinin fazla ol¬ması nedeni ile kalıtsal metabolizma hastalıkları nın bir bölümünün sıklığı dünya ortalamalarının üzerindedir. Kalıtsal metabolizma hastalıklarına erken tanı konması çok önemlidir. Klinik belirtilerin çoğu kez özgün olmaması nedeni ile KMH nın birçoğunun tanısı atlanmaktadır. Son yıllarda yeni analiz cihazlarının ve yöntemlerinin geliştirilmesi ile bu açık kapatılmaktadır. Metabolik hastalıkların hızlı tanısı gereksinimine bağlantılı olarak; hızlı, güvenilir ve ekonomik alternatif analiz yöntemlerinin geliştirilmesi önem kazanır. Kapiler elektroforez, hızlı yöntem gelişimi, az madde kullanımı, ayırma kolonlarının ucuzluğu, cihaz maliyetinin uygunluğu ve yüksek ayırma etkin bir analiz tekniğidir. Bu çalışmada bu tekniğin farklı metabolik hastalıkların tanısına uygulanması amaçlanmıştır. Tirozinemi tip I ve etilmalonik asidüri kalıtsal metabolik hastalıklar arasında gerek tanıda yaşanılan güçlükler gerekse tedavi edilebilirlik güçlükleri açısından önem taşıyan iki önemli Kalıtsal Metabolizma Hastalığı türüdür. Bu çalışmada, 1: Tirozinemi tip I’ in tanısı için bu hastalığın belirleyicisi bir metabolitin süksinilaseton’un idrarda tayini; 2: Etilmalonik asidüri’ nin belirleyicisi olan bir metabolitin, etilmalonik asidin idrarda tayini; 3: Son on senedir Tirozin tip I li bebekler üzerinde kullanılan ancak halen deneme aşamasında olan ve serumdaki miktarı bu hastalık nedeniyle oluşan metabolitleri bastırmada ve ağır karaciğer tahribatını önlemede dikkatle tayin edilmesi gereken 2-(2-nitro-4-triflorometilbenzoyl)-1,3-sikloheksanedion, (NTBC)’ isimli ilacın hasta serumunda tayini için kapiler elektroforetik yöntemler geliştirilmiştir. Yöntem validasyonu yapılarak, geliştirilen kapiler elektroforez yöntemlerin uygulaması hasta idrar ve serum örnekleri üzerinde uygulanarak, iki kalıtsal metabolizma hastalığının teşhisinde ve ilaç tedavisi süresince hasta izlenmesinde hızlı, kolay, ucuz, basit ve klinik çalışmalar için uygun teknikler olduğu ortaya konmuştur.

“Inborn metabolic diseases” are rare diseases which are mostly paternally inherited. There are many different kinds of inborn metabolic diseases and many children born with this type of disease every year. Because of the relatively high incidence of consanguineous marriages in Turkey, prevalence of some inborn metabolic diseases is higher than the rest of the world. Early diagnosis is very important in inborn metabolic diseases. Because of nonspecific clinical signs, the patients are mostly misdiagnosed with other more frequent diseases. Improvements in the diagnosis of inborn metabolic diseases have been achieved with newly developed equipments and methods. With the need of quick diagnosis, fast, safe, and economic analytic methods have gained importance. Capillary electrophoresis is an effective analysis technique with quick improvement in method, use of lesser material, inexpensive separating colons, favorable cost of equipment, and high separation rates. In this study, we aimed to apply this method to the diagnosis of different metabolic diseases. Tyrosinemia type I and ethylmalonic aciduria are two important metabolic diseases which present difficulties both in diagnosis and treatment. In this study, we describe new capillary electrophoretic tecniques for 1: Succinylacetone, a diagnostic metabolite of tyrosinemia, 2- Ethylmalonic acid, a diagnostic metabolite of ethylmalonic aciduria; 3: Serum levels of 2-(2-nitro-4-trifloromethylbenzoyl)-1,3-cyclohexanedion, NTBC, a drug used for the treatment of tyrosinemia type I which supresses the toxic metabolites and prevents hepatocellular destruction. With the validation of the method in patients’ blood and urine samples, the newly described capillary electrophoretic techniques are proven to be fast, easy, inexpensive, and appropriate for clinical techniques that can be applied both in the diagnosis and the follow-up of these two inborn metabolic diseases.