Sürdürülebilir kentsel ulaşım politikalarının sosyo-demografik bağlamda irdelenmesi: Sivas örneği

Abstract

1950'lerden sonra, hızlı sanayileşmeyle birlikte birçok kent, kontrolsüz kentleşme sonucu mekânsal, sosyal, ekonomik ve çevresel bağlamda ortaya çıkan pek çok kentsel problemle mücadele etmek durumunda kalmıştır. Söz konusu bu problemler, başlangıçta kendini yerel düzeyde hissettirmiş olsada zamanla, etki alanlarını genişleterek, küresel boyutta büyük önem arz eden sorunların kaynağı haline gelmişlerdir. Bu durumun, gelişmiş dünya ülkeleri tarafından fark edilmesiyle birlikte konuya yönelik çözüm bulma arayışları devreye girmiştir ve bu arayış sonucu "Sürdürülebilir Gelişme" kavramı gündeme gelerek önem kazanmıştır böylece hem pratikte hem de teoride kavrama yönelik pek çok girişim hâsıl olmuştur. Bu bağlamda, sürdürülebilir gelişmenin, kentsel yaşama dair problemleri çözme adına ortaya çıkmış bir kavram olduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla, diğer birçok kentsel bileşende olduğu gibi (teknik altyapı adına önemli bir rol üstlenen) ulaşım sisteminde de kavramın emarelerine rastlamak kaçınılmaz olmuştur. Endüstriyle birlikte nüfus artışı sonucu kentlerin büyümesi, küreselleşme ve serbest ticaret sonucu insanların ve malların hareketinin artması dolayısıyla ulaşım sisteminde meydana gelen önemli ilerlemeler; kentsel gelişimi destekleyip sosyal yaşam adına birçok kolaylık sağlamakla beraber birtakım sorunları da beraberinde getirmiştir. Ulaşımdan kaynaklı bu sorunların etkisinin, yerelle sınırlı kalmayıp özellikle çevresel bağlamda kendini küresel boyutta hissettirmeye başlamasıyla, diğer birçok alanda olduğu gibi, ulaşımında da "sürdürülebilirlik" olgusu önem kazanmıştır ve böylece hem alanyazında hem de sürdürülebilir gelişme adına düzenlenen girişimlerde "Sürdürülebilir Ulaşım" kavramı ele alınmıştır. Alanyazında kavramın tanımlanmasına yönelik pek çok yaklaşım mevcut olsa da sürdürülebilir ulaşım kavramı, genel olarak, sürdürülebilir gelişme anlayışının üç bileşeni olan ekonomi, çevre ve sosyal yaşam üzerindeki etkileri bağlamında değerlendirilmiştir. Böylece, kavrama yönelik bu üç bileşen dâhilinde ilkeler, amaçlar ve hedefler belirlenmiş olup politika yapıcıları tarafından, bu hedeflere ulaşmak için farklı alanlara yönelik sürdürülebilir ulaşım eylemleri ortaya konmuştur. Yukarıda ifade edilen bilgiler ışığında bu tez; Sivas ili özelinde, sürdürülebilir kentsel ulaşım politika araçlarına karşı tutumu sosyo-demografik bağlamda irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşmak için, tez kapsamında, literatür taraması ve anket yönteminden faydalanılmıştır. Öncelikli olarak, derinlemesine yapılan literatür araştırması sonucu sürdürülebilir kentsel ulaşımda öncelikli politika alanları ve sürdürülebilir ulaşım kavramını operasyonel hale getirmek için bu politika alanları bağlamında belirlenen politika araçları hakkında kapsamlı bilgiler ortaya konmuştur. Eş zamanlı olarak, çalışma alanı olan Sivas ili hakkında da genel bilgiler edinilerek tezin araştırma soruları bu doğrultuda belirlenmiştir. Ayrıca, araştırma teknikleri dikkate alınarak hazırlanan anket formu aracılığıyla Sivas ili özelinde yapılandırılmış birebir görüşmelerle gerekli veriler toplanmıştır ve bu veriler, tezin araştırma sorularına cevap bulmaya yönelik, ilgili istatiksel analiz yöntemine tabi tutulmuştur. Akabinde, analizler sonucu elde edilen bulgular, araştırma kapsamında sistematik şekilde yapılmış olan literatür taraması bilgileri ışığında ele alınarak halkın, mevcut ulaşım davranışına ve sosyo-demografik bağlamda sürdürülebilir ulaşım politikalarına karşı tutumuna yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Belirtilen bu amaç ve yöntem kapsamında tez ana hatlarıyla 6 bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde (1. bölüm), tezin konusunun ana çıkış noktası tanımlanıp bu doğrultuda tezin amacı, yöntemi ve araştırma soruları ortaya konmuştur.