Ruh Ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri Tasarımında Hasta, Toplum Ve Hastane İlişkilerinin İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’nin mimari tasarımı ele alınmış; hasta, toplum ve hastane ilişkilerinin, tasarımın kurgusu üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’nin tasarımları incelendiğinde, hem Dünya genelinde hem de Türkiye’de hastane binalarının genel olarak içe dönük ve gündelik hayattan kopuk olarak şekillendiği görülmektedir. Araştırmanın esas amacı bu mimari tasarımın, hasta için mi yoksa toplum için mi yapıldığına bir cevap bulmaktır. Çalışma, toplumun akıl hastalarına karşı olan tutum ve inançlarının, hastanenin tasarımındaki etkilerini tartışmak ve gündelik hayattan kopuk bu fiziksel çevrenin, hastayla toplumun birbirinden daha da uzaklaşmasına neden olup olmadığını görmek; ancak eğer bu fiziksel çevreyle etkileşim hastanın tedavisinde etken ise bu durumun ortaya konulmasını hedeflemektedir. Amaç, hastane tasarımının iyileşmeye destek olabilecek ortamlar sunmasına katkı sağlamaktır. Birinci bölümde, Hasta ve Hastane kavramları genel başlıkta araştırılmış, Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’nin, işlevlerine göre sınıflandırılan hastaneler içindeki konumu belirlenmiştir. Ruh sağlığı, akıl hastalıkları, psikoloji, psikiyatri gibi kavramlar, Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’ni incelerken, bu hastanelerin hizmet verdiği hastaları ve alanın bütününü tanımak ve tanıtmak adına araştırılmış, hastalıklar ve tedaviler sınıflandırılmıştır. Tanım, kavram ve sınıflandırmaları; Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’nin yasal gelişim süreci ve bu sürecin mekansal gelişime etkileri takip etmekte; ülkelerdeki yasal düzenlemelerin, mekanlara direkt etki ettiği örnekler üzerinden gösterilmektedir. Bu bölümde, günümüze kadar yapılmış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri tipolojileri ortaya konmaktadır. İnsan’ın çevresi ile olan ilişkisi ikinci bölümde ele alınmaktadır. İnsan ve Topluluk yaşamı; özellikle izlenim, önyargı, tutum, damgalama, sınır vb. kavramlar üzerinden incelenmiş, Ruh ve Sinir Hastaları ile Toplum arasındaki “ötekileştirme”nin nedenine açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Çevre Sistemi, çevre kelimesinin fiziksel ve sosyal anlamları ile ele alınmış; insanın çevresi ile olan ilişkisi algı-biliş-değerlendirme kuramı üzerinden araştırılmıştır. Bu kuram, özellikle hastane mekanını içeriden deneyimleyenlerin, dışarıdan yalnızca gözlem ile deneyimleyenlerin ve hiç deneyimlememiş insanların değerlendirmelerinin özüne inebilmek amacıyla ele alınmaktadır. Bu bölümdeki çalışmanın sonucunda, Hasta, Toplum ve Hastane ilişkileri ikili olarak ele alınarak değerlendirilmektedir. Son bölümde, Hasta-Toplum-Hastane ilişkisini görebilmek amacıyla, hastane içini deneyimlemiş olan çalışanlar (A Grubu) ve ziyaretçiler (B Grubu) ile; hastaneyi dışarıdan deneyimlemiş olan hastane çevresinde oturan, çalışan ya da o güzergahı her gün kullananlar (C Grubu) ile ve Toplum’un bilincinde yer etmiş Hastane imajını ve görmeden yaptığı kabulleri görebilmeyi amaçlayarak hasta/hastane ile hiç ilgisi olmayan insanlar (D Grubu) ile anket çalışması yapılmıştır. Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’nde tedavi gören hastalar ve bu hastaların yakınları ile yapılan anketlerin sonuçlarının subjektif ve duygusal olacağı düşünülerek, araştırmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Hasta ve hastane ile hiç ilgisi olmayanlara anket çalışmaları yapılırken, sonuçların çeşitli olabilmesi ve tek yanlı olmaması için; farklı yaş ve meslek gruplarındaki insanların seçilmesine özen gösterilmiş; kadın/erkek dağılımı eşit tutulmuştur. Eğitim statüsü ise, lisans altı eğitime sahip kişilerin ankete katılımının düşük olması nedeniyle yalnızca lisans ve üzeri mezunları olarak belirlenmiştir. Anket çalışmalarının sonuçları dahilinde, seçilen hastanelerin planları üzerinde inceleme ve alanda gözlemler yapılmış, sonuç ve önerilere ulaşılmıştır. Son bölümün ikinci adımında, kavramsal olarak ele alınan Hasta, Toplum ve Hastane ilişkilerinin Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastane tasarımına etkilerini somutlaştırmak için; yapılan anketlerin sonuçları ile İstanbul’daki T.C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve yine İstanbul’un en merkezi ilçelerinden biri olan Şişli’deki Özel Fransız La Paix (Lape) Hastanesi’nde inceleme, hastane sağlık personeli ve uzmanlar ile görüşmeler yapılmıştır. T.C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, bulunduğu ilçe olan Bakırköy’ün isminin dahi toplumdaki imajına etki etmiş olması; Özel Fransız La Paix (Lape) Hastanesi ise, İstanbul’un en merkezi ilçelerinden biri olan Şişli’de bulunması sebebiyle seçilmiştir. Araştırmada “Hasta” grubu, Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’nde yatılı olarak tedavi gören akut ve kronik vaka hastalarını kapsamaktadır. Alkol vb. Bağımlılığı olan hastalar ve Adli Psikiyatri hastaları bu araştırmanın kapsamı dışındadır. “Hastane” ise, yalnızca Ruh ve Sinir Hastaları’na ayakta veya yatılı olarak tedavi veren Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastaneleri’ni kapsamaktadır. Fiziksel hastalıkların tedavi edildiği diğer hastaneler, ve Genel Hastanelerin içindeki Psikiyatri klinikleri bu araştırmanın kapsamı dışındadır. Tüm literatür araştırmaları, uzman görüşmeleri ve hastalar ve toplum ile yapılan anketler bu kapsam dahilinde yapılmış ve değerlendirilmiştir.

This study is addressed to the architectural design of Mental Hospitals and what investigates the effects of the patient, society and hospital relationships on design. As well as in Turkey, in globally, Mental Hospital buildings are formed as introverted and detached from everyday life. The main objective of this research is finding an answer to the purpose of this design: is it designed for the mentally ill patients or the society? With this study, it is aimed to discuss how society’s attitudes and beliefs affect Mental Hospital design and see the impacts of the physical environment that detached from everyday life on society-patient interaction. Is this design causing the society and the patient to move further away from each other, or is this introverted environment necessary for the patient’s treatment? With this discussions, it is aimed to provide architectural designs which can contribute to the healing of mentally ill patients. In the first part, Patient and Hospital concepts are investigated in general context and Mental Hospitals are determined according to the functional hospital classification. To introduce and learn the patients as the users of the hospital with the whole of the field, some concepts such as mental health, mental diseases, psychology, psychiatry are researched and the diseases and treatments are classified. With the introduction of concepts and classifications, the legal and spatial development of Mental Hospitals are investigated and regulations’ effects on design are shown with examples. Also, some thresholds in typologies of Mental Hospitals in the history are given. In the second part, human-environment interaction is examined. Human and community life are investigated in the light of some concepts such as impression, prejudice, attitude, stigma and border. With these concepts, it is aimed to clarify the emergence of the context of “other”. The word environment has two different meanings: physical environment and social environment. In this study, the word is investigated with both meanings. With perception - cognition and evaluation context; people who have experienced the building from inside, people who have experienced the building from outside and people with no experience are evaluated. At the end of this section, patient - society, society - hospital, patient - hospital relationships are examined. In the research context, • Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Mental Hospital, and • Private French La Paix (Lape) Mental Hospital are examined as the case studies. Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Mental Hospital is chosen because this hospital has influenced the image of the “Bakırköy” district and Lape Mental Hospital is chosen because this hospital is in Şişli, the middle of the city center. In the case study part, the questionnaires are distributed to see the patient, society and hospital relationships. Participants are: • Group A: Staff of Mental Hospitals, • Group B: Visitors of Mental Hospitals, • Group C: People who have experienced the mental hospitals from outside (people with no known patients; but who live or work around a Mental Hospital or use that route everyday) and, • Group D: People who don’t have any relationship with mentally ill patients and never experienced a Mental Hospital from inside or from outside. These groups are selected to compare the answers among the participants who have experienced the hospitals from inside, who have experienced the hospitals from outside and who have no experience. There is no restriction of a hospital in the questionnaires, but it is mentioned that a Mental Hospital is the point of the issue; not another kind of hospital or not a psychiatric clinic in a hospital. In this study, all participants are undergraduate and above. Patients and patients’ family members are not evaluated in this study, because it is thought that their answer may be subjective and emotional. For Group D, to avoid unilateral result, participants are chosen equally from men/women, age and occupational groups. With the results of the survey, selected hospitals’ architectural plans are evaluated and conclusions and recommendations are presented. With the hospitals’ architectural plans evaluation, also interviews with hospital staff and experts are done to understand the patients’ conditions better. One of the evaluation method that is used in this study is Lindberg and Hellberg’s (1975) “Recording environmental data from outside or with living” technique. This technique explains the difference in human’s perception - cognition and evaluation according to environment components. People may see the environment different according to cultural differences, social differences, physical talents and experiences. In this context, in the questionnaire, participant’s gender, age, profession, current relationship with mental hospitals and experiences about the mental hospitals are collected as data. Some part of the questionnaire contains questions with Likert Scale which is developed by Rensis Likert in 1932. In the Likert Scale, there are both positive and negative types of sentence structure. A sentence is given to the participant and asked whether he/she agrees with the sentence. Participant can mark his/her answer in a scale with three, five or seven option. In this study, sentences about Mental Hospitals and mentally ill patients are given to the participants and the answers are recorded on whether they agree or not agree with these sentences on a scale with five options. Another section of the questionnaire contains “Semantic Difference Technique”. In this technique, participants were asked to evaluate an environment in a scale with antiphrase nouns or adjectives. The average of the answers in the scale of a group can be compared with different groups’ average of answers. For the questions which were asked with the semantic difference technique, the average of answers are compared and evaluated for the groups A, B, C and D. The last part of the questionnaire contains answers with multiple choices. The participants are asked to choose one of the answers. The answers are evaluated with percents and compared with other groups. In this study, the word “patient” comprises only the acute and chronic boarding mentally ill patients. Addiction diseases and Forensic Psychiatry patients are not included in this study. Also, the word “hospital” comprises only the Mental Hospitals. Other kind of hospitals and psychiatry clinics in these hospitals are not included in this study. All theoretical background researchs, expert interviews and questionnaire are evaluated in this context.